Devletçilikten Özelleştirme ve Türkiye'de Planlama

Türkiye 1980'lerde başlayan, devlet öncülüğüne ve müdahaleciliğine dayalı kalkınma stratejisinden vazgeçmeye, devleti sınırlandırmaya ve küçültmeye, ekonomik işleyişi piyasa güçlerine bırakmaya dayalı bir değişme süreci içindedir. Bu değişme süreci, devletin sosyo-ekonomik sürece bilinçli bir müdahalesi olan ve 1961'den itibaren anayasaların bir devlet görevi olarak tanımladığı planlama işlevini ve planlama örgütünü nasıl etkiledi? Bu etki, Türkiye'nin toplumsal ve ekonomik gereksinmelerine uygun düşmekte midir? Devletçiliğin, müdahaleciliğin aşılmış bir anlayış gibi görüldüğü, liberalleştirme ve özelleştirme politikalarının yüceltildiği bu süreçte, planlama ve planlama örgütü nasıl bir işlev gördü? Bu süreçte, devletin planlamaya devam etmesinin ve DPT'nin hiç olmadığı ölçüde büyümesinin anlamı nedir? Bu sorulardan yola çıkarak, devlet anlayışındaki değişme eğilimleri çerçevesinde, Türkiye'de ulusal düzeyde planlamanın işlevsel, örgütsel ve yönetsel boyutlarına ilişkin görüş ve yaklaşımlarla, uygulamadaki değişmeyi inceleyen kitap üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde ilkin planlama kavramı, planlamanın ilkeleri ve başlıca planlama türleri verilmektedir. Bu bölümde ayrıca, İkinci Dünya Savaşı sonunda planlamanın önce Avrupa ülkelerinde ardından da azgelişmiş ülkelerde bir devlet işlevi olarak kurumsallaşması, yaygınlaşması süreci ve bu sürecin oluşma koşulları ile aktörleri tartışılmakta ve 1970'lerin sonundan itibaren ABD ve Batı kaynaklı yeni sağ düşünceler ve yeni dünya düzeni söylemi çerçevesinde planlamanın geçirdiği değişme incelenmektedir. İkinci bölüm, Türkiye'de ulusal planlamanın örgütü olarak Devlet Planlama Teşkilatı üzerinde odaklaşmaktadır. Burada birinci aşamada, DPT'nin 1960'ta hangi beklentilerle, hangi etkilerle ve ne türden bir kamu örgütü olarak kurulduğunu saptanmakta ve bu saptama temel alınarak, DPT'nin günümüze kadar geçirdiği evrim, 1960-1980 dönemi ve 1980 sonrası olmak üzere iki ana dönem halinde incelenmektedir. Üçüncü bölüm, Türkiye'de ulusal planlama uygulamasını ve bu alandaki değişmeyi konu almaktadır. Değişme süreci, Türkiye'de planlamanın yasal ve kurumsal altyapısının oluşturulduğu ve planlamanın yüceltildiği 1960 yılı merkez kabul edilerek 1960 öncesi ve sonrası olmak üzere iki ana dönem; 1960 sonrası ise, izlenen kalkınma stratejileri, uygulanan sosyo-ekonomik politikalar açısından birörneklik sergilemediği için 1980 öncesi ve sonrası olmak üzere iki alt dönem halinde incelenmektedir. Kitapta, Türkiye'nin gerek 1960'ta planlı yaşama geçişi gerekse planlamanın günümüze kadar ama özellikle 1980 sonrası geçirdiği evrim, yalnızca içsel olgulara dayalı olarak değil, olabildiğince dış olgularla bağlantı kurularak incelenmeye ve Türkiye için nasıl bir planlama ve nasıl bir planlama örgütü sorularının yanıtları verilmeye çalışılmaktadır.