Genel İşlem Şartlarının Denetlenmesi

Sözleşme kurumununu, fiili güç ilişkileri nedeniyle sık sık kendisine atfedilen adalet teminatına sahip olamayacağının anlaşılması ile birlikte, hukuk öğretisi, mahkemeler ve yasa koyucular, sözleşme özgürlüğünü bu durumlar için sınırlandırmanın yollarını aramaya başlamıştır. Sözleşme içeriğinin sadece sözleşenlerden biri taraffından şekillendirildiği ve karşı tarafa adeta dayatıldığı hallerde sözleşme adaletini yeniden kurabilmek için birçok ülke hukukunda sözleşme içeriği ya emredici olarak düzenlenmiş ya da sözleşme içeriğine müdahale etmek hakimin takdirine bırakılmıştır. İşçinin, kiracının ve tüketicinin korunması için getirilen yasal düzenlemeler bu konuda verilebilecek en önemli örneklerdir. Nitekim sözleşme taraflarından birinin genel işlem şartları kullanması, sözleşme içeriğinin tek taraflı düzenlenmesi olgusunun adeta prototipi olduğundan bu konuda da birçok Avrupa ülkesinde özel yasal düzenlemeler getirilmiş ve hatta özellikle bu soruna çözüm üretmek için Avrupa Birliği 1993 yılında bir yönerge yayınlamıştır. Ülkemizde tüketicinin korunması konusundaki duyarlılık son yıllarda artmış olmasına rağmen bu konuda var olan düzenleme eksikliğini yasa koyucu bugüne kadar gidermemiştir. Dolayısıyla ülkemizde genel işlem şartlarının denetlenmesi için var olan olanakları tespit etmek ve hatta gerektiğinde hukuk yaratarak uygulamadaki ihtiyaçlara cevap vermek öğretiye ve yargıya düşmektedir.
(Önsöz'den)