Arap Dilinde Cer Harfleri

"Hicrî III. Asırdaki Tefsir Çalışmaları ve İbn Kuteybe nin Tefsir Anlayışı" adlı doktora tezi çalışması esnasında İbn Kuteybe nin "Te vîlü Müşkili l-Kur ân" adlı eserinin "Bâbu duhûl-i ba dı hurûfi s-sıfâti mekâne ba d" ve yine İbn Kuteybe nin "Edebü l-Kâtib" adlı eserinin "Kitâbü l-Ebniye (Ebniyetü l-Efâl)"nin aynı başlıklı bölümünde cer harflerinin birbirinin yerine ve başka edatlar yerine kullanıldığını görünce bu konuda bir çalışma yapma gereğini tesbit ettik.
Ayrıca "Arapça-Türkçe Kök Fiil Sözlüğü" ve "Arapça da Edatlar ve Kur ân dan Örnekler" adlı henüz yayınlanmamış çalışmalarımızı yaparken ve M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Hazırlık Sınırlarındaki Arapça yla alakalı muhâdese, gramer ve metin derslerinde fiillerin cer harfleriyle kullanılışını öğrencilere izah ederken düşündüklerimizi gerçekleştirmek ve Arapça daki cer harflerinin birbiri yerine veya başka edatların yerine kullanımını açıklamak maksadıyla "Arap Dilinde Cer Harfleri" üzerine kapsamlı bir çalışma yapmanın çok gerekli olduğunu gördük.
Bu çalışmamız bir giriş ve üç kısımdan meydana gelmiştir.
Giriş bölümünde Cer Harflerinin Önemi, Cer harfi Kavramı, Cer harflerine verilen adlar ve Kur ân da 11 Cer Harflerinin Sayısı hakkında bilgi verdik.
I. Kısımda ses, yapı ve yapı yönünden cer harflerini iki Bölümde inceledik. Birinci Bölümde Ses Yönünden Cer Harflerini, Cer Harflerinde meydana gelen ses değişmeleri ve Cer Harflerinin ulanmasını, isim ve Harf Olma Yönünden Cer Harfleri İkinci Bölümde Yazı Yönünden Cer Harflerini Harf sayılan yönünden cer harfleri, ve Cer Harflerinin Diğer Kelimelerle Birleşimi ve Etkilerini ele aldık.
II. Kısım da Sözdizimi Yönünden Cer Harflerini dört bölümde inceledik. Birinci Bölümde Mecrûru ve Yakınlık (Cerrü l-civâr) Yönünden Cer Harfleri, ikinci Bölümde Cer Harflerinin Müteallakı, Üçüncü Bölümde Cer Harflerinin Hazfi, Dördüncü Bölümde ise I râb Yönünden Cer Harfleri hakkında bilgi verdik.
III. Kısım da Arapça da cümle kuruluşuna ve anlatım zenginliğine çok büyük katkıları bulunduğundan cer harflerini Anlam Yönünden oldukça geniş bir biçimde beş bölümde inceledik. Birinci Bölümde Cer harflerinin Anlamlarını, a. Özgün anlamı, b. Öteki harf-i çerle eşanlamlı oluşu, c. Edat ve zarflarla eşanlamlı oluşu, d. Pekiştirme olarak kullanılışı şeklinde açıkladık. ikinci Bölümde Cer Harflerinin Birbirinin ve Başka Edatların Yerine Kullanılışını, Üçüncü Bölümde Cer Harflerinin Zâid Oluşunu, Dördüncü Bölümde Cer Harflerinin Fiillere Tazminini, Beşinci Bölümde ise Cer Harflerinin Türkçe Karşılıklarını ele aldık.