Bulgar Gözüyle Edirne

Azizlerin yaşamöykülerinden kroniğe, öyküden romana, ama özellikle anı ve gezi notu türlerinde Edirne'yle ilgili Bulgar edebiyatında yüksek sayıda tanıklık çıkar karşımıza. Edirne'yle ilgili tanıklıkların, kentin 19. yüzyılın ortalarına doğru Bulgarlar açısından önemli bir ticaret, eğitim ve kültür merkezi olarak gelişmeye başlamasıyla arttığını görürüz. Tanıklıklarda artık kentin konumu, tarihsel geçmişi, güncel durumu, sosyal yaşamı, dini mabetleriyle ilgili bilgi ve verilere, hatta tasvirlere yer verilmeye başlanır.

Örneğin Konstantin Fotinov (1790-1858) Kısaca Genel Dünya Coğrafyası (1843) adlı kitabında, Trakya bölgesini tanıtırken İstanbul'dan sonra en çok Edirne'ye odaklanır. Mihail Macarov da (1854-1944), gezi notu ve anılarında 1860'lı, 1870'li yılların Osmanlı Edirne'sini ustaca canlandırır. Derlememizde yer alan Dobri Minkov ise (1856-1942) anılarında Edirne vilayet merkezinde 1870'in başlarında düzenlenen Umumi Meclis toplantısını anmakla yetinmeyerek, kentin mahalleleri, toplumsal yaşamı, tarihsel anıtları, bunlarla ilgili yaygın söylenceler, Bulgarlara ait eğitim ve din kurumları hakkında da yalın bilgiler verir. Bir başka yazar, Petır Karapetrov da (1845-1903) Edirne'de geçirdiği 1878-1879 yıllarıyla ilgili anılarını bütün ayrıntı ve canlılığıyla aktarmaya çalışır.

Hakkında çok az şey bildiğimiz Andon Dimitrov'un anıları da 1878-1879 yılı Edirne'sini kapsar. Çalışmamızda yer alan metinler kentteki eğitim, yayıncılık, kültür ve ticaret hayatıyla ilgili bilgiler de içerir. Bu anlatılarda Osmanlı idaresi hakkında bazen övgü, bazen de eleştiri ve yergilere rastlarız. Ama her şeye rağmen 1870'li yılların Edirne'sinde etnik katmanlar arasında iyi ilişkiler egemendir. M. Macarov, P. Slaveykov, D. Minkov, P. Karapetrov ve A. Dimitrov'un bu kitapta bir araya getirilen anı ve gezi notları 1870'ler Edirne'sini bütün özgünlüğü, renkliliği ve canlılığıyla günümüze aktarıyor.