Cumhuriyet'in Doğu'su_{Devlet Parti Toplum}

Elinizdeki kitap, tek parti döneminde aralarında başbakan, bakan, meclis başkanı, milletvekili, kıdemli asker, umumi müfettiş, parti müfettişi, vali, kaymakam ve diğer yerel bürokratların da bulunduğu Kemalist elitlerin Vilayat-ı Şarkiye hakkında hazırladıkları tetkik, seyahat, intihap ve teftiş raporları ile resmi yazışmaları referans alarak Vilayat-ı Şarkiye'nin tek partili yıllardaki etnik, demografik, idari, içtimai, siyasi, iktisadi, kültürel ve bürokratik fotoğrafını çekmeyi hedefliyor.

Diğer bir anlatımla kitap, raporlardan ve resmi yazışmalardan hareketle, Vilayat-ı Şarkiye'deki nüfusun etnik, dilsel, dinsel, mezhepsel ve teritoryal dağılımına; gayrimüslim nüfusun vilayetlerdeki yekûnuna ve raportörlerin deyimiyle bunun devlet için “tehlike” arz edip etmediğine; halkın siyasal temayüllerine ve Kemalist rejime bakışına; jandarma ve diğer yerel bürokratların halkla ilişkilerine ve en nihayetinde Kemalist elitlerin Cumhuriyet rejiminin “istikbali”yle ilgili söylemlerine yer veriyor. Aynı zamanda kitap, Cumhuriyet idaresinin halkı “devlete kalben bağlamak” için bölgede ulaşımdan nakliyata, bürokrasiden güvenliğe, tarımdan ticarete ve eğitimden kültüre dek geniş bir yelpazede aldığı/alınması gereken önlemleri ve toplumsal dönüşümü sağlamak için inşa edilen/edilmesi gereken kamu yatırımlarına odaklanıyor. Daha da mühimi kitap, Kemalist elitlerin “yönetmek için bilmek” amacıyla hazırladığı raporlardan hareketle Cumhuriyet'in Vilayat-ı Şarkiye ile ilgili “muhtariyet” ve “idare-i örfiye” dikotomisindeki tartışmalarını da gün yüzüne çıkarıyor.

Ercan Çağlayan'ın daha önce hiç temas edilmemiş arşiv belgelerini referans alarak akademik bir titizlikle hazırladığı Cumhuriyet'in Doğu'su: Devlet, Parti, Toplum adlı kitabı, modern Türkiye'nin dününü olduğu kadar bugününü de anlamak için önemli bir başvuru kaynağı.