Demografi, Jeopolitik ve Etnocoğrafya Işığında Rusya

Yüzölçümü bakımından dünyanın en büyük ülkesi olan Rusya, nüfus bakımından dünyanın en kalabalık dokuzuncu ülkesidir. Ülkenin toplam yüzölçümü 17,1 milyon km2 olup, bunun sadece 5,5 milyon km2si ekonomik olarak kullanılabilir topraklardan oluşmaktadır. Bugün Rusya, maden ve enerji kaynakları üretiminde dünyanın önde gelen ülkelerinden biridir. Örneğin doğal gaz rezervi bakımından dünya birincisi, petrol ve elmas rezervinde dünya ikincisi, taş kömürü ve altın rezervinde dünya üçüncüsüdür. Orman arazi genişliği bakımından dünya birincisi olan Rusya, hidroelektrik ve tatlı su kaynakları potansiyeli bakımından dünyanın en zengin ülkelerinden biridir. Örneğin Rusya sınırları içinde yer alan dünyanın en derin gölü Baykal, dünya tatlı su rezervinin % 20sinden fazlasını tek başına içermektedir.
Coğrafi konum olarak tamamı kuzey yarımkürede bulunan Rusya Federasyonunun en doğu kesimlerini oluşturan Çukçi Yarımadası ve çevresindeki adalar batı yarımkürede yer almaktadırlar. Bu nedenle Rusya hem doğu hem de batı yarımkürede, hem Avrupa hem de Asya Kıtasında topraklara sahip dünyanın tek devletidir. Rusyanın Asya Kıtasında yer alan topraklarının büyük bölümünü Sibirya oluşturduğu için, Rusyanın Asya Kıtasındaki kesimine genelde Sibirya denilmektedir. Bir Avrasya devleti olan Rusya Federasyonu topraklarının % 25i Avrupa ve % 75i Asya Kıtasında yer almaktadır. Fakat ülke nüfusunun % 79u, sanayi ve tarımsal üretiminin % 85i, bilimsel ve teknolojik araştırmaların % 90dan fazlası Rusyanın Avrupa Kıtasındaki kesiminde gerçekleşmektedir.
Yeryüzündeki toprakların % 8,6'sını tek başına oluşturan Rusya Federasyonu, Türkiyeden yaklaşık 21 kat daha büyük olup 17 075 400 km2'lik yüzölçümüyle dünyanın en geniş mega devletidir. Rusyanın alanı Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada bütününden daha büyüktür. Batıdan doğuya doğru ülke 165 boylam çizgisini ve 11 saat dilimini kapsar. Baltık Kıyılarıyla Sahalin Adası, 10 000 kilometreyi aşan bir uzaklıkla birbirinden ayrılır: Moskova'dan Vladivostok'a trenle 8 günde gidilir. Güney-kuzey doğrultusunda Afganistan sınırıyla Kuzey Buz Okyanusu arasında 4 500 km'lik bir mesafe vardır. Üç okyanusa ve 13 denize kıyısı olmasına karşın Rusya bir deniz ülkesi değil, tam tersi karasal bir devlettir. Birer iç deniz olan Azak, Karadeniz ve Baltık Denizi limanları dışında, ülke sınırları içinde yıl boyunca donmayan tek liman Kola yarımadasındaki Murmansk limanıdır.
Rusya, kültürel ve tarihi varlığını bin yıldır sürdürmektedir. Yaşam alanını yüzyıllarca aramış; bir okyanustan ötekine, Baltık Denizinden Bering Boğazının buz tutmuş kıyılarına, Kuzey Buz Okyanusundaki kar ve buz kaplı adalardan Orta Asyanın çöllerine kadar, doğal ve siyasal sınırlarına kavuşma peşinde koşmuştur. Bunu yaparken, bu topraklarda asırlardan beri yaşayan ve geleneklerinin farklı olduğunu savunan yerli topluluklarla hep kavga içinde olmuş ve sürekli savaşmıştır. Rus devleti genelde savaşlarla genişlemiş, ısrarla yeni topraklar peşinde koşarak durmadan ilerlemiş, yeni halkları kendine bağlayarak sömürmüş ve en önemlisi hızlı, ama sağlıksız büyümüştür.
Rusya'yı tarih boyunca, tüm uğraşlarına rağmen ne Moğollar, ne Tatarlar, ne Napolyon, ne de Hitler dize getirebilmiştir. Dünya tarihinde, değişen biçimler altında ortaya çıkan, ama her zaman mekânsal gerçeklikleri ve sınırları belirsiz siyasi bir dinamiğin işareti ve simgesi olan Rusya adı kadar, çok anlama çekilebilen bir ad daha var olmadı gezegenimizde. Rusya kavramı tarihsel süreç içinde Çarlık Rusya, Sovyet Rusya ve Postsovyet Rusya olarak üç açıdan ele alınabilir.