Destpeka Edebiyata Kurdi ya Klasik

Kitap Mardin Artuklu Üniversitesi Kürt Dili ve Edebiyatı Bölüm Başkanlığını da yürüten Doç. Dr. Abdurrahman Adak tarafından kaleme alındı.

Klasik Kürt Edebiyatı'nın temel konularını ele alan kitap bir giriş ve üç bölümden meydana gelmektedir.

Kitabın girişinde Klasik Kürt Edebiyatının tanımı ve bileşenleri üzerinde durulduktan sonra, birinci bölüm Kürt edebiyatı tarihi ile ilgili biyografik ve bibliyografik eserlere ayrılmıştır. Bu eserler dönemler (beylikler dönemi, Osmanlı'nın son dönemi/İstanbul, Şam dönemi, vb.) ve türler (edebiyat tarihi, antoloji, şehir monografileri vb. ) çerçevesinde tasnif edilmiş ve tanıtılmışlardır.

Kitabın en kapsamlı bölümü olan ikinci bölümü klasik Kürt edebiyatı tarihine ayrılmıştır. Bu bölümde klasik Kürt edebiyatı tarihi sistematik bir şekilde iki açıdan ele alınmıştır:

1. Kürtçe'nin lehçelerine göre Klasik Kürt Edebiyatı: (Lori Kürtçesi, Gorani Kürtçesi, Kurmanci Kürtçesi, Sorani Kürtçesi ve Zazaki Kürtçesi edebiyatları)

2. Dönemlere Göre Klasik Kürt Edebiyatı: Emevi-Abbasi dönemi, Kürt hükümetleri dönemi, beylikler dönemi vb.)

Bu bölümde klasik Kürt edebiyatı kronolojik bir şekilde dönem ve yüzyıllara göre ele alınmış ve bu dönem ve yüzyılların temsilci, ekol ve özellikleri hakkında bilgi verilmiştir.

Kitabın üçüncü bölümünde de klasik edebiyatın teorik konularından “şekil bilgisi” ele alınmıştır. Bu bölümde Aruz vezni, qafiye-redif, nazım şekilleri (gazel, kaside, mesnewi, rubai vb.) ve klasik edebiyat türleri üzerinde durulmuştur.

“Klasîk Kürt Edebiyatına Giriş/Destpêka Edebiyata Kurdî ya Klasîk” kitabının Kürt edebiyatı araştırmacıları için vazgeçilmez bir kaynak olması ve üniversiteler ya da farklı eğitim kurumlarında ders kitabı olarak kullanılması beklenmektedir.

Destpêka Edebiyata Kurdî ya Klasîk

Nivîskarê kitêbê li Zanîngeha Artukluyê serokê Beşa Ziman û Edebiyata Kurdî Doç. Dr. Abdurrahman Adak e.

Kitêba ku li ser mijarên sereke yên edebiyata Kurdî ya klasîk hatiye nivîsandin ji destpêkek û sê beşan pêk hatiye.

Piştî ku di destpêka kitêbê de li ser pênaseya edebiyata Kurdî ya klasîk û pêkhateyên wê hatiye rawestan, beşa yekem ji bo xebatên biyografîk û bîbliyografîk ên bi tarîxa edebiyata Kurdî re pêwendîdar hatiye terxankirin. Ev xebat li gorî kronolojî û qonaxan (qonaxa mîrektiyan, Qonaxa dawiya Osmaniyan/Stenbol, qonaxa Şamê, û hwd.) û li gorî cureyan (berhemên tarîxa edebiyatê, antolojî, monografiyên bajaran û hwd.) hatine tesnîfkirin û nasandin.

Beşa duyem ku beşa herî berfireh a vê berhemê ye, ji bo tarîxa edebiyata Kurdî ya klasîk hatiye terxankirin. Di vê beşê de tarîxa edebiyata Kurdî bi awayekî sîstematîk di çarçoveya du perspektîfan de hatiye tesnîfkirin:

1. Perspektîfa diyalektên Kurdî (edebiyatên Kurdiya Lorî, Kurdiya Goranî-Hewramî, Kurdiya Kurmancî, Kurdiya Soranî û Kurdiya Zazakî).

2. Perspektîfa merhele/qonaxên edebiyata Kurdî ya klasîk (serdema Emewî û Ebbasiyan, serdema hikûmetên Kurdan, serdema mîrektiyan û hwd.)

Di vê beşê de tarîxa edebiyata kurdî bi awayekî kronolojîk li gorî qonax û sedsalan hatiye pêşkêşkirin û li ser nûner, ekol û taybetiyên wan qonax û sedsalan agahî hatine dayîn.

Di beşa sêyem a pirtûkê de jî, ji mijarên teorîk ên edebiyata klasîk “zanyariyên ruxsarê” hatine pêşkêşkirin. Di vê beşê de mijarên wekî kêşa erûzê, serwa-paşserwa, teşeyên nezmê (xezel, qesîde, mesnewî, rubaî û hwd.) û teşeyên berhemên klasîk cih digirin.

Tê hêvîkirin ku “Destpêka Edebiyata Kurdî ya Klasîk” hem ji bo lêkolînerên edebiyata Kurdî dê bibe çavkaniyeke jêneger, hem jî di zanîngehan û dezgehên dî yên perwerdeyê de dê wekî pirtûka dersê bê bikaranîn.