Doğu Toplum ve Devlet Düşüncesi Bakımından Kutadgu Bilig

“Uzun il yiyeyin tise ey bügü;

Törü tüz yorıtgu budumug kügü”

“Ey Bilge Hükümdar; uzun zaman hüküm sirmek istersen; kanununu adil yürütmeli il ve halkı korumalısın.”

Yusuf Has Hacip

Karahanlılar tarihi ve ilk İslami eser olan “Kutadgu Bilig” bizim için, yalnız bir Türk devletinin tarihi ve yalnız bir kültür unsuru olmak bakımından değil, daha ziyade bütün Türk ulusunun tarihi kaderini değiştiren yeni bir kültür ve medeniyet değişimi içinde bulunan Türkiye, dün olduğu gibi bugün de, kendi bünyesine uygun “Anayasa” arayışları içindedir. Karahanlılar tarihi ve ilk İslami eser olan ‘'Kutadgu Bilig'' bizim için, yalnız bir Türk devletinin tarihi ve yalnız bir kültür unsuru olmak bakımından değil, daha ziyade bütün Türk ulusunun tarihi kaderini değiştiren yeni bir kültür ve medeniyet çevresine girmiş olmanın maddi ve manevi sarsıntılarını ve ortaya çıkmakta olan yepyeni bir sentezi aydınlatmak bakımından da çok önemlidir. YUSUF bir aydın sorumluluğu ve misyonu içinde, adeta kendisini mensubu bulunduğu Karahanlı devletinin gerçek bir ideoloğu sayarak, bu ilk Türk İslam devletinin gelişmesi ve güçlenmesi için, daha önceki toplum ve devlet sistemlerini açıklamış ve kendi sentezini devri için idealize etmeye çalışmıştır. Kendisi de bir devlet adamı olan YUSUF HAS HACIB eserinde Vezir “Ay-Toldı”nın ağzından hükümdar “Kün-Togdı”ya şunları söyletir: “Ben kendime daima yeni ve taze şeyler seçerim. Bütün eskimiş şeyler yıpranmış olur; yıpranmış şeylere tahammül etmek insana sıkıntı ve tiksinti verir. Yeni şeyler varken, eski ve yıpranmış şeylere ne gerek var.” Bu sözleriyle YUSUF HAS HACIB, zamana ve çağa uymayan her türlü geri düşünceyi reddeden; tarihinde iki büyük medeniyet değiştirmiş; zamana ve çağa uymakta büyük bir yetenek gösteren Türk ulusunun, yeniye ve ileriye açık karakter ve zihniyetine tercüman olmuş gibidir.