Dönmeler (Sabatayistler) Tarihi

Toplumların ve milletlerin tarihinde; yüzyıllar sonrabile insanların ilgisini çeken ve bilim adamlarının çalışmalarına konu olan önemli olaylar vardır.“Dönmelik/Sabataycılık”konusu da bunlardan birisidir. Bu konu; Dinler Tarihi'ninenparadoksal/en karmaşıkbir konusudur.

Geçmişten günümüze ulaşan yaklaşımlar ışığındaDönmelik / Sabataycılıkkonusu; Türk Milleti'nin 300 yıldanberi devam edip gelen bir gerçeği olduğu gibi günümüzün de bir gerçeğidir. Dinler Tarihi'nin“özel” konularından olanDönmelik/ Sabatayistlikheralanı, tarihin her kesimini ilgilendirmektedir. Bundan dolayı Dönmelik/Sabataycılık gibi hassas konulara,“komplo teorileri”, “düşmanlık”veya“tarafgirlik”bakışları ile yaklaşmak doğru/isabetli sonuçlara ulaşmayı engelleyebilmektedir. Bu gibi konularda; bilgi ve birikim yanında, ilkeli olmak, kâr ve zarar hesabı yapmak, ilim-akıl- sağduyu üçgeninde yaklaşmak,“bizimolmuş insanlar”ınçeşitliniyetlere alet edilmesine ve istismar konusu yapılmasına fırsat vermeyecek yaklaşımlar sergilemek önem taşımaktadır.

Sabatay Sevi'nin prensiplerine bağlı olmayı ve o idealiyaşatmayı - hertürlü şartlar içerisinde- gaye edinenleri de diğerlerindenayırmak gerekmektedir. Çünkü bazı kimselerce son yıllardaSabatayizmveyaSabataycılıkgündeme getirilmiş; kendisininSabataycı bir aileden geldiğini belirtip“ikili kimlik”taşımaktan kurtulmak, Musevi olaraknüfusa kaydedilmek için mahkemeye başvuranlar ve Musevi olarak kabul edilmesiyönünde karar alanlarda olmuştur. Bu durumda olan Dönmeler/ Sabatayistlerde;sistemlerinin temelini büyük ölçüde Yahudilik felsefesi üzerine kurmuşolmaları, Müslüman görünmekle beraber kalben Yahudiliğe ve/veya SabataySevi'nin ilkelerine bağlı kalarak“özel bir dinî kimlik”oluşturmaları,“iki kimlikli”varlıklarını üçyüzyıldan fazla birsüredir bozulmadan devam ettirmeleri sebebi ile“Sabataycılık/Dönmelik”veya“Sabatayizm”adı altında bir“eklektik dinî anlayış”olarak değerlendirilmektedir.

Sabatay Sevi'nin önerdiği inanç esaslarını, ilkelerini veuygulamalarını benimseyip yaşatanlar; Yahudilerden de Müslümanlardan da ayrıbir grup oluşturmuş veSabatayistler / Dönmelerolarak bilinmişlerdir. Bu özellikleri dolayısıyla söz konusu grubu konu edinen bu çalışmaya“Dönmeler / Sabatayistler Tarihi”adının verilmesi uygun görülmüştür.Çünkü“Dönmelik/Sabatayistlik”hadisesi /olayı, bu çalışmada, ideolojik bakışın ve komplo teorilerinin dışında, tarihî gelişimi içinde, bilimsel bir bakış açısıyla ve kronolojik olarak ele alınmıştır.