Düşünceden Şiire_{1960-1980 Arası Türk Şiirinde İdeoloji}

Edebiyatın duygu ve düşünceleri etkili bir şekilde anlatmaya yarayan en uygun alanı şiirdir. Şiir, bir yandan ritm ile ses gibi estetik ögelerden ve anlamdan faydalanarak okurda estetik bir heyecan uyandırmakta; diğer yandan da şairin dünya hakkındaki gerçeklik algılarını dile getirmesinde bir vasıta görevi üstlenmektedir.
Bu durum göz önünde bulundurulduğunda şiir, duyguların ifade edilişi kadar, şairin, etrafındaki diğer varlıklara ve gelişen olaylara bakış açısını, bunlar hakkındaki düşüncelerini ifade etmede önemli bir misyona sahiptir. Sanatçıların yaşadıkları ülkede ve dünyada meydana gelen siyasi, sosyal ve kültürel gelişmeler, kendisini topluma karşı sorumlu hisseden şairleri de etkilemiş ve şiirleri, bu durumların dile getirildiği bir alana dönüştürmüştür. Dolayısıyla toplumsal ve siyasal düşüncelerin ürünü olan ideoloji de çeşitli yollarla şiirlerde dile getirilir hâle gelmiştir ya da şiirde düşüncelerin dile getirilişi ideoloji aracılığıyla gerçekleştirilmiştir.
Türk edebiyatında, ülkede meydana gelen siyasi ve sosyal gelişmelerin de etkisiyle, özellikle 1960 yılından sonra ideoloji, şiirde belirgin bir şekilde ortaya çıkmaya, edebî metinlerde düşüncenin aktarılış şekline yön vermeye başlamıştır. Bu çalışmada da 1960-1980 yılları arasında Türk şiirinde ideolojinin yer alışı vasıtasıyla, şiir ve ideoloji arasındaki ilişki ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu eser, 2013 yılında Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü'ne bağlı olarak Prof. Dr. Erdoğan Erbay danışmanlığında hazırlanmış olan “1960-1980 Arası Türk Şiirinde Şiir-İdeoloji İlişkisi Üzerine Bir Araştırma” adlı doktora tezinin yeniden düzenlenmesiyle meydana getirilmiştir.
Çalışmanın giriş bölümünde ideoloji kavramının neyi ifade ettiği hususunda çeşitli görüşlere yer verilmiş, ideoloji ve düşünce arasındaki ilişkiye değinilmiştir. Birinci bölümde 1960-1980 yılları arasında Türk edebiyatına tesir eden siyasi gelişmeler anlatıldıktan sonra, ideolojinin edebiyatta ne şekilde ve niçin yer aldığı açıklanmış, Türk edebiyatında ideolojinin yansımaları örneklendirilmiştir. Edebiyattan sonra şiirde ideoloji konusu ele alınmış, son olarak da Türk şiirinde ideolojinin varlığı gelenek ve modern şiir bağlamında anlatılmıştır.
İkinci bölümde, söz konusu dönemdeki şairlerin, şiirlerinde ideolojinin ortaya çıkmasında ya da şiirlerini ideolojinin şekillendirmesinde etkili olan “Varoluşçuluk” adlı düşünce akımının bireyin kendini, toplumu ve dünyayı temellendirmesindeki tesiri ortaya konmaya çalışılmıştır.
Çalışmanın üçüncü ve son bölümünde, Türkiye'de 1960-1980 yılları arasında yazılan şiirler, ideolojik söylemleri göz önünde bulundurularak Marksist, Sosyalist, Komünist, İslamcı ve Milliyetçi olmak üzere tasnif edilmiştir. Her bir ideolojik söylem içerisindeki şiirler, işledikleri düşünceye ve muhtevaya göre incelenmiştir. Ancak daha önceki dönemlerde, Nâzım Hikmet'in bazı şiirleri dışında, Türk şiirinde belirgin şekilde komünist ideoloji görülmediği için; söz konusu dönemde de bu şiir türünde herhangi bir örneğe rastlanmamıştır. Bu durum, “Komünizm ve Şiir” başlığında izah edilmiştir.
Sonuç bölümünde, verilen örneklerden ve şairlerin şiirde ideolojinin yeri hususundaki düşüncelerinden hareketle, 1960-1980 arası Türk şiirinde ideolojinin büyük ölçüde yer aldığı ifade edilmiştir. Bu dönemde meydana getirilen şiirlerde ideoloji, şairin düşüncelerine ve düşüncelerini ifade ediş şekline yön vermiştir.