Erotokritos: Bir Girit Destanı

Yazıldığı tarih tam olarak bilinmemekle birlikte Giritli Vinsentzos Kornaros'un "Erotokritos" adlı destansı şiirini 17. Yüzyılın başlarında yazmış olduğu tahmin ediliyor. Şair, Sitia doğumlu, ancak hayatının büyük bölümünü Venedik Krallığı egemenliğindeki Handaka'da ( Kandiye- İraklion) geçirmiş. Destandan anladığımız kadarıyla Handaka (Kandiye) henüz Osmanlı İmparatorluğunun topraklarına dahil olmamıştır.

"Erotokritos" destanı ilk kez 1713 yılında Venedik'te kitap olarak basılıyor. Sonra başta Yunanca olmak üzere çok çeşitli dillerde çok kez basılıyor. Biz "Erotokritos" destanının 1713 tarihli ilk baskısının ve diğer bazı baskılarının kitap kapaklarını kitabımıza ekledik, ilginize sunuyoruz.

Vinsentzos Kornaros'un, konusu kahramanlık ve aşk olan bu uzun şiiri "İlyada ve Odisea"sı gibi, İngilizlerin nı "Beowolf" u gibi, Fransızların "Roland'ın Şarkısı" gibi evrensel nitelikli edebiyat örneklerinden biridir. Bu nedenle çok geniş bir coğrafyada bilinmiş, terennüm edilmiş ve değişik sanat eserlerine konu olmuş. Bunlardan biri, 19. yy. sonlarında yaşayan ünlü Midilli'li naif ressam Mihail Teofilos'un "Erotokritos ve Aretussa" adlı tablosu. Biz bu tabloyu kitabımıza kapak yaptık.

"Erotokritos" lirik destanını Akdenizli halkların çoğu gibi Giritli Müslüman Türkler de bilir ve ezbere söylerlermiş. LMV'nin Giritlilerle ilgili yaptığı alan çalışmalarında birçok yaşlı Giritli bize bu destanı ezbere okudu. Bunların içlerinde Sökeli Ali Uğurel'in bize bu uzun şiiri, vezin ve kafiyesine uygun bir melodiyle okuması ve Girit'ten getirdiği bir kitap baskısını göstermesi ayrıca çok özeldi. Biz de hem Ali Uğurel'in bir fotoğrafını hem de onun "Erotokritos" kitabının kapağını sizlerle paylaşıyoruz.

"Erotokritos" un dili 17. yy Girit Rumcası, özellikle de Sitia ağzı olduğu için çevirisi özel bir özen gerektiriyordu. Birçok sözcük bugün sadece bazı Girit köylerinde ve Giritli Müslümanlar tarafından kullanılıyor. Bu nedenle "Erotokritos" çevirisini ve transkripsiyonunu Giritli hocamız Prof. Hakkı Bilgehan'ın üstlenmiş olması bizim için bir ayrıcalıktı. Bu ayrıcalığı paylaşıma dönüştürmenin haklı gururu ve sevinciyle sizlere bu lirik Girit destanını sunuyor ve keyifli okumalar diliyoruz.

Müfide Pekin (Lozan Mübadilleri Vakfı Yayınlar Sorumlusu)