Evrensel Dilbilgisi ve Türkçede İstem

Bu çalışmada istem kavramı ve Türkçede istem potansiyeli taşıyan yapılar, Evrensel Dilbilgisi ve Bağımsal Dilbilgisi çerçevesinde, kuramsal olarak ele alınmıştır. Çalışma, Türkolojide yalnızca biçimbilgisel bir bakış açısıyla incelenen istem kavramının aslında biçimsözdizimsel bir olgu olduğunu kanıtlamayı amaçlamaktadır. Bunun yanı sıra, konuyla ilgili, istem değiştirme ve istem nöbetleşmesi gibi kavramlar hem anlamsal hem de biçimbilgisel süreçler açısından değerlendirilmiş, Türkçede istemi arttıran ve azaltan kategoriler belirlenmiş ve istem nöbetleşmelerinin sebepleri incelenmiştir.

İstem, sözdiziminin tamamı üzerinde etkili olan bir kategoridir. Bu bağlamda, çalışmada yalnızca istem değil, istemle doğrudan ilişkisi olan durum kavramı, çatı, geçişlilik-geçişsizlik, eşdizimlilik, kılınış ve görünüş, anlambilim, dilbilgiselleşme ve kiplik gibi kategoriler de incelenmiştir. Türkçede eylemle kurulmuş kimi yapılar da istem potansiyelini sürdürmektedir. Bu çalışmada bu yapıların istemleri de öbek yapı içerisinde değerlendirilmiştir. Aynı zamanda istem, Uygulamalı Dilbilimle bağlantısı bakımından da ele alınmıştır. Son bölümde ise istemin dil tipolojisiyle ve dil evrensellikleriyle ilgili yönü ortaya konulmuştur.