Hattat Mustafa Rakım Efendi

Hattat Mustafa Râkım Efendi'nin yazı sanatındaki önemi, celî sülüs hattı ve padişah tuğralarında, o güne kadar yapılamayanları gerçekleştirmiş olmasıdır. Yazıda belli kalınlıktan sonra, harflerin tenâsübünde bir türlü sağlanamayan ölçüyü bulmuş, padişah tuğralarına da hat ve şekil yönünden ideal güzelliğini vermiştir.

Ayrıca, figürist ressam olması, harflerin tenâsübü yanında, yazının terkibinde (kompozisyon, istif) de başarı sağlamasına yardımcı olmuştur.

Yazı sanatında gerçekleştirdikleri "inkılâp" kelimesi ile ifade edilen Mustafa Râkım Efendi'nin hayatı ve sanatı, bugüne kadar kapsamlı bir çalışma çerçevesinde ele alınmamıştır. Hayatını ve sanatını değerlendiren yazılar, çeşitli makale ve kitaplara dağılmış vaziyette bulunmaktadır. Eserleri de çeşitli kitap ve makalelerde yer yer bulunmakla birlikte, çoğu önemli şâheserleri henüz sanat âleminin nazarlarına sunulmamıştır.

Elinizdeki kitabın esası doktora çalışması olarak tamamlanmıştır. Fakat eser, doktora çalışmasından farklı bir şekil ve görünüşte yayımlanmıştır. Doktora çalışmasının kabul edildiği 1999 yılından itibaren devamlı ekleme ve düzeltmelerle geliştirilmiştir. Esasında Râkım Efendi üzerine çalışma, başlangıcından beri feyizli bir çalışma olmuştur. Bu çalışma ile birlikte hat sanatı tarihinin kaynaklarına ve eserlerine ulaşmak, bana devamlı keyif vermiştir. Hat sanatının tamamı birer ibda? eseri çalışmaları yanında, rastladığım her Râkım eseri bana heyecan vermiştir. Bu duyguları yaşamama vesile olan Mustafa Râkım Efendi?yi daima rahmet ve minnetle yâdetmekteyim
Bu çalışmamızın gâyesi, Râkım hakkında yazılanları bir araya getirerek yeni değerlendirmelere kapı aralamaktır. Bir diğeri de -ulaşabildiğimiz kadarıyla- şâheserlerini bir arada istifadeye arz etmektir. Bu gayelerin gerçekleştirilmesi için azamî gayret gösterilerek, Râkım hakkında rastlanan her türlü bilgi, ilmî kriterler içerisinde değerlendirilmeye tâbi tutulmuş, bu değerlendirmelerde Râkım'ı önemli kılan unsurlara da dikkat çekilmiştir.

Yazı sanatımızda böyle önemli bir şahsiyeti çalışmam için beni yönlendiren, ayrıca kendilerinin devamlı ilmî destek ve teşviklerini gördüğüm kıymetli hocam Prof. Dr. Muhiddin SERİN'e minnet ve şükranlarımı sunarım. Değerli fikirlerinden istifade ettiğim ve Râkım?a dair hem hâfızasındakileri, hem de arşivinde bulunanları bu çalışmamız için cömertçe veren Prof. M. Uğur Derman?a teşekkür ederim. Aynı şekilde, tez çalışmalarım sırasında yardımlarını gördüğüm Şinasi Acar ve hattat Mehmet Özçay'a, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Şefi Gülendam Nakiboğlu'na, Türk ve İslâm Eserleri Müzesi Yazmalar Şefi Şûle Aksoy'a, İstanbul Türbeler Müze Müdürü değerli dost Erman Güven'e, özel koleksiyonlarını açan zevata, titiz bir şekilde fotoğrafların çekimini gerçekleştiren Bahadır Taşkın, Aras Neftçi, Turgut Engin, Yavuz Özdemir, Kâzım Zâim ve Nahit Üsküplü'ye, Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nde Râkımla alâkalı belgeleri teminde yardımlarını gördüğüm Hilâl Kazan'a ve bu çalışmanın yayımlanmasına vesile olan hattat Ali Toy'a ve isimlerini burada zikredemediğim tüm dostlarıma en içten şükranlarımı sunarım. Çalışmalarım esnasında büyük desteğini gördüğüm ve evde rahat bir çalışma ortamı hazırlayan kıymetli eşim Dilek Hanımefendiye de teşekkürü borç bilirim.