İmparatorluktan Cumhuriyete Ali Fuat Paşa

Ali Fuat Paşa, hasta yatağında Atatürk'ü son kez ziyaret ettiğinde kendisine "Fuat Paşa, beni çok zaman aramadınız. Ege gemisinde böyle mi kararlaştırmıştık?" diye sitem eder. Ali Fuat Paşa da "Her gün saraya kadar gelerek sıhhatinizle ilgilenmiştim. Şayet yanınıza kadar gelememiş isem, sizi rahatsız etmemek içindi. Mademki sık sık yanınıza gelmemi istiyorsunuz, bundan sonra kapınıza kadar gelir, istirahat etmediğinizi görürsem odanıza girerim." diyerek cevap verir. Ali Fuat Paşa'nın bu sözlerinden, kendisini ziyaret etmek istemesine rağmen karşı çıkıldığı anlamını çıkartan Atatürk, nöbetçi yaverini çağırarak ona, Ali Fuat Paşa'nın ne zaman saraya gelirse, derhal yanına kadar getirilmesi emrini verir. Hastalığı hakkındaki konuşmalar biter bitemez Atatürk, elleriyle batı yönünü göstererek, oralarda çok önemli olayların olacağını ve büyüyerek yurdumuzun sınırlarına kadar geleceğini, bu sırada istediği gibi ülke sorunlarına müdahale edemeyeceğinden endişe ettiğini Ali Fuat Paşa'ya söyler. Atatürk, biraz dinlenir ve daha sonra sözlerine devam eder: "Fuat Paşa, çok yakında dünya düzeni mütareke senelerinden daha çok ciddi olacak ve karışacaktır. İkinci büyük bir savaş karşısında kalacağız. Dünyaya hakim olan milletleri idare edenlerin arasında ne yazık ki birinci derece devlet adamı çıkmıyor. (Hitler ve Mussolini'yi kastederek) Avrupa'da birkaç maceracı, Almanya ve İtalya'nın başında zorla duruyor. Karşı karşıya geldikleri zayıf devlet adamlarının beceriksizliğinden cesaret alıyorlar. Bunlar bugün dünyayı kana boyamaktan çekinmeyeceklerdir. Eski dostumuz Rus Sovyet Hükümeti, beceriksizlerle maceracıların yanlış hareketlerinden istifade etmesini bilecektir. Bunun neticesinde dünyanın durumu ve dengesi tamamen değişecektir. İşte bu devre esnasında doğru hareket etmesini bilmeyip en küçük bir hata yapmamız halinde başımıza mütareke senelerinden daha çok felaketler gelmesi mümkündür."