Irk Bitig

Irk Bitig dilimizə Fal Kitabı (Falname) kimi tercüme edilir. İlk söz olan ırk (irk), fal demekdir. Soy, menşe menasını ifade eden söz dilimize sonradan keçmedir. İrk sözünün arabca manası bitkinin kökü demekdir. Dilde çox işlendiyi üçün elave mena da kazanmışdır. Arab manşali söz 16. asırda dilimize keçmişdir. O dövre kadar irq dilimizde fal sözü kimi istifade edilmişdir. Irk bitig-deki ırk sözünü ırak (ıraq) diye okumamak üçün bir sebeb yokdur. Buna göre ırak bitig > uzak bitig (ırz çevrilmesinden - zetaizm), uzağın kitabı, geleceyin kitabı, uzaqdan/gelecekden haber veren kitab deye da manalandırıla biler. Buna elmi sübut kimi qedimi türkcedeki ırqa- tarpatmak, *ırıq ayrı/uzaq, ırıqa sözünü vermek olar. Qadimi türkcede ır/yır- sözü də ayırmaq, uzaqlaşdırmaq manaları verir. Bu söz köklerine Iq şekilçisi gələndə hemin söz yaranır. Yena eski türkcede ırqlamaq sözü fala baxmaq manasına gelir. Türkiye türkcesinde ırıqlamaq sözü olduğunu da nazariniza salaq: xastalari sehrla (inamla, psixolojik inamla) sağaltmaq manasındadır. Demeli uzaqdan (iraqdan/qeybden) malumatlar vererek. Belaliklə deye bilerik ki, kitabın adı bunlar da ola biler: Irıq Bitig ya da Iraq Bitig.