İslam Tarihi ve Medeniyetinde Harran Cilt: 2

Harran, Hz. Nuh'un torunlarından Kaynan tarafından kuruldu. Hz. Ömer döneminde fethedilen Harran, el-Cezire valiliğine bağlandı. Son Emevi Halifesi II. Mervan döneminde devletin başkenti yapılan Harran'da ilim ve kültür faaliyetleri de yoğun bir şekilde devam etti. Daha sonra abbasilerin hakimiyetine geçen Harran, bir müddet Tolunoğullarına bağlandı. ardından sırasıyla Hamdaniler, Nümeyriler, Selçuklular, Musul atabegliği, Eyyûbiler ve anadolu Selçukluları şehre hakim oldu. 1260'da Hülagu'ya teslim olan Harran, Moğolların aynıcalut'ta Memluklere yenilmesi üzerine bu devletin idaresine girmiş ve bazen de ilhanlılar tarafından yönetilmiştir.

XIII-XIV. yüzyıllarda etraftaki göçebeler tarafından işgal edilip köy haline getirilen Harran'ı 1400 senesinde Timur ele geçirdi. 1406'dan sonra Memlukler, Karakoyunlular ve Akkoyunlular arasında el değiştiren Harran; 1516 yılındaki Mercidabık zaferinden sonra Osmanlı idaresine bağlandı. 1691 yılından sonra bölgeyi göçebe araplardan korumak için Türkmen kabilelerinden gruplar getirilip buraya yerleştirilmiştir.

Bilim tarihinde önemli bir yeri olan Harran'da yetişen matematikçiler, filozoflar, tabipler, astronomlar abbasilerin ilk döneminde tercüme ve telif hareketinde önemli bir rol oynamışlardır. Bu alimler arasında Sabit b. Kurre ile oğlu Sinan ve torunu ibrahim'i; ayrıca Bettani'yi özellikle zikretmek gerekir. islam tarihinin ilk dönemlerinden itibaren dini ilimlerin önemli bir merkezi olan Harran'da Nadr b. arabi, Ebu Katade, Esed b. Furat, Ebu'arube, ibn Hamdan, ibn Teymiyye gibi alimler yetişmiştir.

Harran'ın islam tarihi ile ilim tarihindeki yeri, Harranlı alimler, Harran'ın coğrafi ve mimari özellikleri bağlamında sunulan bildirilerin gözden geçirilerek kitaplaşmasıyla Harran tarihine dair zengin bir kaynak eser ortaya çıkmıştır.