İstanbul Mahkemesi - 121 Numaraları Şer'iyye Sicili_{1231-1232 / 1816-1817}

İstanbul Mahkemesi 121 Numaralı Şer'iyye Sicili , Sabancı Üniversitesi - Packard Humanities Institute (PHI) işbirliğiyle, 1999 yılından bu yana sürdürülen "Şer'iyye Sicilleri'ne Göre İstanbul Tarihi" projesi kapsamında yayımlanan ilk kitaptır. Kitap tarih, hukuk, sosyoloji, ekonomi, istatistik, sanat ve mimarlık tarihi gibi çeşitli alanlarda çalışan uzmanlara yönelik önemli bir başvuru kaynağıdır.

"Şer'iyye Sicilleri'ne Göre İstanbul Tarihi" projesi, Osmanlı Tarihi ile ilgili bugüne kadar tek elden yapılan en kapsamlı veri tabanını oluşturuyor. Osmanlı döneminde 1816-1817 yıllarını kapsayan kitap, projeyi ve yayın ilkelerini tanıtan giriş kısmından sonra, üç bölümden oluşur. Latin harfleriyle çevriyazılı haldeki metin ve tıpkıbasımın ardından, CD-Rom üzerindeki topludizin (concordance) yer alır. Bağlam-duyarlı topludizin, her kelimenin her geçişini, önceki ve sonraki birkaç kelimeyle birlikte, yani bağlamı içinde veren özel bir dizindir. Topludizinde, birinci cildin yanısıra aynı zamanda yayına hazır olan altı cildin de bütün kelimelerini taramak mümkün.

İstanbul Mahkemesi 121 Numaralı Şer'iyye Sicili , gerek Osmanlı alfabesinden Latin harflerine birebir transkripsiyonu, gerekse bu proje için geliştirilen editör işaretleri ve yazılım programları ile Osmanlı çalışmaları sahasında akademik yayıncılık standartları açısından özellikleri olan bir çalışmadır. Onursal Başkanı Prof. Dr. Halil İnalcık olan projenin Bilim Kurulu'nda, Prof. Dr. Nurhan Atasoy, Prof. Dr. Cemal Kafadar, Prof. Dr. Gülru Necipoğlu ve Prof. Dr. Ahmet Evin görev aldı. Değişik uzmanlar tarafından okunan metinler, Dr. Zeynep Tarım Ertuğ'un koordinatörlüğü ve Dr. Nejdet Ertuğ'un editörlüğü ile yayına hazırlandı. Projenin yayın yönetmenliğini Zafer Karaca üstlendi.

Packard Humanities Institute tarafından mali ve teknik desteğin sağlandığı proje için, başta PHI kurucusu David Packard olmak üzere, PHI çalışanları eliyle özel bir yazılım programı geliştirildi. Bu yazılım kapsamında, projenin teknik alt yapısı hazırlanırken PC ortamında ilk defa transkripsiyon alfabesinden dizin yapmaya olanak veren bir program da tasarlandı.

Osmanlı döneminde hizmet veren mahkemeler, günümüz mahkemelerinin işlevlerine ek olarak, noterlik ve bir ölçüye kadar belediye hizmetlerinin de bir elden yürütüldüğü kurumlardır. Dönemin bireysel ve sosyal ilişkilerinin her türlü örneği bu kayıtlarda bulunabileceğinden, "Şer'iyye Sicilleri" bu anlamda sosyal ve hukuki olduğu kadar istatistiki değerlendirmeler için de iyi bir kaynak oluşturur.

"Şer'iyye Sicilleri" dönemin toplumunun siyasi, etnik, kültürel özellikleri ile gündelik hayatını birinci elden belgeleyen tarihi kaynaktır. Özellikle İstanbul mahkemelerinde tutulmuş ve bugüne kalmış yaklaşık onbin defterdeki milyonlarca kayıt arasında miras davalarından, ticari ve medeni hukuka, komşu anlaşmazlıklarından dükkan satışlarına, pek çok konuda davaya ve mukaveleye rastlamak mümkün. Bugün, İstanbul Müftülüğü'ne bağlı bir arşivde muhafaza edilen bu defter koleksiyonunun ağırlıklı bölümünü İstanbul, Galata, Üsküdar, Eyüp ve çevre semtlere bağlı mahkemelere ait defterler oluşturuyor.