Muhakemat (b. Boy + Ciltli)

Muhakemat kitabı, Bediüzzaman Said Nursî'nin 1911 yılında kaleme aldığı nadide eserlerinden biridir. Eser, aslında Üstad'ın da belirttiği gibi İşaratü'l-İ'caz tefsirinin bir girişi ve mukaddimesi olarak kaleme alınmıştır. Türkçe Muhakemat veya Saykalü'l-İslâmiyet olarak yayınlanan eserin Arapçası da yine aynı yıllarda (1911-1912) Reçetetü'l-Ulema veya Reçetetü'l-Havas olarak neşredilmiştir.


Üstad, bu kitabına Reçetetü'l-Ulema (Alimler için tıbbî reçete) adını koyarken özellikle çağdaşı bulunan alimlerin, kitabın muhtevasını teşkil eden konuları dikkatli bir şekilde okumaları gerektiğine işaret etmiş oluyor. Kitap o döneme kadar İslâm ulemasınca yazılan tefsir, kelam ve sair kitaplarda yer almış yanlış birtakım düşüncelere, yorum ve değerlendirmelere yol açmış olan konu ve rivayetleri ilmi metotlarla tahkik edip akıl süzgecinden geçirdikten sonra okuyucuya sunmaktadır. Aynı şekilde Batı felsefe ve kültür kaynaklarından İslâm filozoflarına intikal etmiş bulunan birtakım düşünce ve görüşleri de yine İslâm akidesinin ince ayarından geçirerek, Kitap ve Sünnet ışığında olanca berrak şekliyle evlad-ı zamanın istifadelerine arzetmektedir.

Kitapta işlenen konular tamamıyla ilim ve irfan sahiplerini muhatap almaktadır. İslâm akidesine saldırıda bulunanlara karşı ince, lâtif ve hikmetli bir üslup ve dil kullanılarak ikna edici cevaplar verilmektedir. Ancak kitap, yer yer İslâm kültür birikimine sahip olanları da aşan bir seviyede olup, özellikle belli konularda ihtisas sahibi olanlara hitap etmektedir, denilse yanlış olmaz sanırız. Nitekim Üstad Bediüzzaman Said Nursî de aynı noktalara işaret ederek, bu kitabın anlaşılmasının pek kolay olmadığını zikrederek Arapça Muhakemat'ın girişinde tenbih başlığı altında şu uyarıyı yapmaktadır: "Ey Reçetetü'l-Havas (Seçkin alimler için reçete) diye anılan bu kitabı mütalâa eden kişi! Her şeyden önce sana gereken, bu kitabı okurken acele etmemendir. Bilmediğin veya anlamadığın hususları ise bilenlere sorman gerekir."