Nijerya'da Şiddet, Radikalizm ve Boko Haram

Nijerya'daki güvenliğe ilişkin gelişmeler, bunların ortaya çıkışları, yoğunlaştığı bölgeler ve izleyen süreçler hakkında pek çok sorunun yanıtlanması gerekmektedir. Gerçek şu ki bağımsızlıktan bu yana ülkenin tanık olduğu şiddet olaylarının gelişim çerçevesini ortaya koymadıkça, Boko Haram olgusunu yalnızca Nijerya'nın içsel bağlamında anlamak mümkün değildir.

Bu bağlamda denilebilir ki Boko Haram, Nijerya'nın tanık olduğu şiddet olaylarının dördüncü dalgasını teşkil etmektedir. Bu dalgaların ilki, 60'lı yıllarda Nijerya'nın güneydoğusunda ayrılıkçı taleplerin baş göstermesiyle başlamıştır. İkinci şiddet dalgası ise temel olarak 80'li yıllarda ortaya çıkıp iki yönlü bir seyir izlemiştir.

İlki, iktidardaki askeri otoriteler arasındaki ilişkilerin krize girişinin bir ifadesi olarak üniversitelerde yaşanan şiddet olayları; diğeri ise 80'li yıllarda hem Müslümanlara, hem de Hristiyanlara karşı geniş çaplı cinayet eylemleri düzenleyen Maitatsine Hareketi olarak bilinen olgunun baş göstermesidir. Nijerya, Soğuk Savaş sonrası ise etnik arka plana sahip üçüncü dalga şiddet olaylarına tanık olmuştur. Bu dalga, devlete karşı silahlı çatışma içine giren onlarca etnik milis grubunun doğuşuna yol açmıştır.

21. yüzyılın başlamasıyla birlikte Nijerya'da, bağımsızlık sonrası dördüncü şiddet dalgası başlamış, ancak 90'lı yıllardaki etnik karakterli dalganın ardından bu defa dinci karaktere sahip olmuştur. İlk dinci şiddet olayları, Müslüman çoğunluğa sahip bazı kuzey eyaletlerinin "İslam Şeriatı"nı uygulamaya başlayacaklarını ilan etmeleriyle birlikte patlak vermiştir.

Bu gelişme bir yandan o bölgelerde yaşayan Hristiyan azınlıkların tepkisini çekerken, öte yandan özellikle Şeriatın uygulanmasını denetlemekle görevli ve aşırı Selefi eğilimlere yakın olduğu düşünülen silahlı grupların oluşturulmasından sonra pek çok Sufi Müslümanın endişelerini artırmıştır. Bu "Hristiyan-Müslüman" çatışmasının ortasında, 2003 yılında Boko Haram Hareketi kurulmuştur.

Özellikle Nijerya'nın kuzeydoğu bölgesinde hızlı bir yayılım göstermeye başlayan ve 2009 yılında hükümet güçleriyle şiddetli çatışmalara giren örgüt, daha sonraları 2015 yılında IŞİD örgütünün bir parçası haline gelmiştir.