Ölü Canlar

Gogol orta halli toprak sahibi bir ailenin çocuğu olarak doğmuştur. Çocukluğunun geçmiş olduğu köy hayatı ve yoğun Kazak kültürü onu çok etkilemiştir. Bu hayatın etkisi ileride yazacağı eserlere de yansımıştır. Gençlik yıllarında şiire ve edebiyata karşı ilgilidir.
Gogol'un ilk ciddi ve dikkat çeken eserleri halk hikâyeleridir. Gogol 1831 1832 yıllarında yazdığı bu hikâyeleri Dilanka Yakınlarındaki Çiftlikle Akşam Toplantıları adlı kitapta toplar. Bu öyküler Rus edebiyat dünyasında Gogol'un tanınmasını sağlar. 1835 yılında Mirgorod ve Arabeski adlı eserlerini de yayımladı. Bu kitaplarında da Kazak geçmişi işlenmiştir. Bir Delinin Hatıra Defteri bir memurun rutin hayatını ve işi yüzünden nasıl sıkıldığını anlatır. Hikayenin sonunda memur akıl hastanesine yatırılır. Portre adlı eseri ise dünyanın kötülüklerden kurtulamayacağı vurgusu ile sonlanır.
1842 yılında iki önemli eseri olan Ölü Canlar'ın 1. cildi ve uzun hikâyesi Palto'yu bitirir ve yayınlar. Ölü Canlar dönemin Rusya'sının çürümüşlüğünü gerçekçi bir biçimde gözler önüne sererken Palto'da sıradan insanların yaşadıkları acılar, maaruz kaldıktan haksızlıklar, ve yaşadıkları yoksulluk tüm gerçeklikleriyle, okuyucuyu sarsacak bir ustalıkla gözler önüne serilmektedir.. Öyle ki Dostoyevski "Hepimiz Gogol'un Palto'sundan çıktık." diyecektir. Ancak öykü yayınlanınca asillerin tepkisini tekrar Gogol üzerine yöneltir. Gogol mevcut düzenle çıkarlarını . bağdaştıranlar tarafından Rus insanını aşağılayarak, halka ihanet etmekle suçlanır. Ancak onun yapmak İstediği halkını aşağılamak değil onu bu hale sokan yozlaşmış düzeni tüm gerçekliği ile gözler önüne sermektir. Maruz kaldığı bu suçlamalar yazarın ruhsal sağlığına da ciddi zararlar vermiştir.
1852 yılında Ölü Canlar romanının ikinci bölümünün el yazmalarını yakarak imha eder. Bu davranışından 10 gün .sonra 43 yaşında Moskova'da Ölür.