Önalım Hakkı

Bilindiği üzere, Türk Medenî Kanunu'nun (TMK) 732 vd. maddelerinde düzenlenen yasal önalım (şuf'a) hakkı ve sözleşmeden doğan önalım hakkı, taşınmaz mülkiyetinin kanundan doğan kısıtlamalarından biridir. Söz konusu hak, paylı mülkiyete tâbi taşınmazlarda, paydaşlardan birinin payını kısmen veya tamamen, paydaşlar dışında bir kimseye satması halinde, diğer paydaşlara, aynı şartlarla payın alıcısı olma yetkisi veren, dava yoluyla kullanılan (TMK 734/I) bir haktır. Taşınmazları konu edinen önalım hakları, kaynağını sözleşmede veya kanunda bulabilir. Sözleşmesel önalım hakları, TMK md. 735 ve TBK md. 240-242 hükümlerine tâbidir. Önalım sözleşmesiyle kurulan önalım hakkı kişisel bir haktır ve TBK md. 238 gereği tapu siciline şerh edilebilir. Buna karşılık yasal önalım hakkı, TMK md. 732-734 hükümlerine tâbi olup, kanun gereği doğar. Bunların tapu siciline şerhi söz konusu değildir.

Önalım hakkı uygulamada oldukça önemli bir yere sahip olup, doktrinde de tartışma konusu edilmiştir. Biz de bu çalışma ile önalım hakkının hukuki niteliği, kullanılması ve kullanılmasının sonuçlarını incelemeyi amaç edindik. Bu amaçla yaptığımız çalışmada doktrindeki görüşlerden, uygulamadan ve mukayeseli hukuktan faydalandık. Önalım hakkını incelerken yasal önalım hakkı ile sözleşmeden doğan önalım hakkı arasında bir fark gözetmeden, her iki önalım hakkına da cari esasları belirlemeye gayret ettik.