Özbek Efsaneleri

Efsaneler

Buhara, Fergana, Harezm, Hive, Semerkant, Taşkent...

Bu isimler yan yana sıralandığında bilinçaltımızda doğrudan tarih çağrışımı yapar. Orta Asya bozkırlarının binlerce yıllık geçmişi sanki bu isimlerle özdeşleşmiş gibidir. Bu şehirler, Türk kültürünün beşiği sayılan tarihî mekânlardır ve hepsi Özbekistan sınırları içindedir. Mavi kubbeli tarihî eserleriyle ziyaretçilerini karşılar, bağırlarına basarlar ve insana tarifi imkânsız bir tarih keyfi yaşatırlar. Kupkuru dağlara, taşlara, kayalara hikâyeler üreten insanoğlu, her adımı ayrı bir tarih kokan bu mekânlar için acaba ne efsaneler dizdirmiştir veya bu tarihî mekânlarda binlerce yıldan beri kesintisiz olarak anlatılan hikâyelerde ortak kültürümüzün hangi incileri korunmuştur?

Özbekistan'a 2002 yılında yaptığımız ilk seyahat sırasında bu zengin tarihî geçmişi solumuş ve bir taraftan da efsanelerle ilgili yayınları toplamaya çalışmıştık. Fakat kısa süren o seyahatte yeterli kaynak temin edemediğimiz için araştırmanın ikinci ayağını ancak 2008 yılında tamamlayabildik. Çalışmamız, giriş, dört bölüm, sonuç, efsanelerin alındığı kaynaklar ve efsanelerle ilgili ek bilgileri içeren bir başlık ile kaynakça ve dizinden oluşmaktadır.

Girişte, eser hakkında gerekli bilgiler verilmiş ve incelemede uygulanan yöntem tanıtılmıştır.

Birinci bölümde, Özbek araştırmacılara göre efsane kavramı, efsanelerin diğer türlerle ilişkisi ve Özbek efsaneleriyle ilgili çalışmalara yer verilmiştir.

İkinci bölümde yüz bir efsane belli başlıklar altında tek tek incelenmiştir.

Üçüncü bölümde, incelemede tespit edilen mitolojik, dinî ve tarihî unsurların tasnifi yer almaktadır.

Dördüncü bölüm Türkiye Türkçesiyle ilgili efsane metinlerine ayrılmıştır.

Sonuç kısmında, ulaşılan sonuçlar maddeler halinde sıralanmıştır. Kitabın sonunda, efsanelerin alındığı kaynaklar ve efsanelerle ilgili ek bilgiler ayrı bir başlık altında verilmiştir. Kitaba ayrıca kaynakça ve genel bir dizin eklenmiştir.