Rasyonel Tedavi Yönünden Tıbbi Farmakoloji (Cilt: 1) (Ciltli)

Kitap bu 13. Baskısıyla 35. yılına girmiş bulunmaktadır. Yerleşmiş standartlara, özellikle Türkiyedekilere göre büyük boyutta olan, işlediği konuların farmakolojik cephesi yanında fizyolojik, fizyopatolojik ve klinik temelleri hakkında da elverdiğince yeterli bilgilerle donatılmış bu kitabı otuzbeşinci yılına ulaştırmanın mutluluğu içindeyim. Kitap şimdiye kadar on iki kez yenilenmiştir ve öğretici olma niteliğini yitirmemesine çalışılmıştır. Diğer bir mutluluk ve aynı zamanda onurlanma nedenim bu baskıda kitabıma yazar veya ortak yazar olarak katkıda bulunan değerli meslektaşlarımın sayısının 36'ya yükselmiş olmasıdır. Kendilerine teşekkür ediyorum. Bu süre içinde sürekli çaba göstermem ve zamanımın büyükçe bir kısmını Kitabı güncel tutmak için bilimsel yazılı kaynaklardan, toplantılardan ve internete bağlı ağ sitelerinden materyel toplamam ve onları özümsemem için ayırmam gerekmiştir. Bu amaçla desteğini kullandığım TÜBA Başkanlığına teşekkürlerimi sunuyorum. En büyük ödülüm, değerli farmakolog meslektaşlarım, öğrenciler, doktorlar, eczacılar ve diğer sağlık ya da ilaç mesleği mensuplarından aldığım duygulandırıcı, takdir ve teşvik edici mesajlar olmuştur.
Kitabın boyutunu daha da artırmadan, yenileme ve geliştirme çalışmalarını giderek daha çok sayıda meslektaşıma bırakma çabalarım, yukarıda belirtildiği gibi önemli bir düzeye erişmiştir. Sonunda işin tümü katılımcılara kalacaktır. Otuzbeş yıl ve ondan önceki yıllarda çabalarımı kesintisiz sürdürebilmem için gereken enerji ve dayancı verdiği için Allaha şükrediyor, evde çoğu zaman masa başında kağıtlara yumulmuş bir eş, baba veya dede görmeye gösterdikleri sabır, anlayış ve özveri için eşim Türkan Kayaalp'e, çocuklarım Ali, Altan ve Oya'ya, gelinim Yeşim'e ve torunum Ekin'e teşekkür ediyorum.

Daha önceki baskılarda da yaptığım gibi, iki noktanın vurgulanmasında yarar görüyorum. Bu kitap, esas olarak lisans düzeyindeki öğrencilere hitap etmekle beraber, daha üst düzeyde farmakoloji ve uygulamalı veya o anlamda klinik farmakoloji bilgisi edinmek isteyen okuyucu kesimlerinin gereksinimleri ve beklentileri de dikkate alınarak hazırlanmıştır. Bir yandan mezuniyet-öncesi ve -sonrası eğitim görenlerin öğrenim gereksinimini ve öte yandan mesleğini yürüten hekimlerin , eczacıların ve ilacı meslek edinen diğer kişilerin ilaç grupları, farmakoloji ve farmakoterapinin temel kavramları ve uygulamaları hakkında yeterince etraflı, aynı zamanda özlü güncel bilgi gereksinimini karşılamaya ağırlık verilmiştir.

Bu durumu gözönünde tutarak, eğitimi ve öğretimi gerektirdiği için bu kitabı kullanacak öğrencilere, kitabın bir yılda veya bir dönemde okunup bitirilecek klasik bir ders kitap olmadığını bilerek kullanmalarını özellikle hatırlatırım. Kitap, daha kullanışlı olması için, bu baskıda da hem tek cilt ve hem de iki cilt halinde çıkarılmıştır. Okucuya iki seçenek sunulmuştur. Kitabın iki cildi , ayrılması tavsiye edilmeyen bir bütündür ve kitabın indeksi toplu olarak 2. cildin sonuna konulmuştur. Kitabın hacmini ve fiziksel ağırlığını elverdiğince artırmamak için Konuların referanslarını ayrı ayrı gösteren 94 sayfalık Kaynaklar bölümü internetten ücretsiz erişilmek üzere, elektronik ortama (www.pelikankitabevi.org'a) konulmuştur. Bu sitenin çalışmaması durumunda erişim için Kitabevinin kitap üzerindeki telefon numarasından bilgi alınabilir.

Kitabın Konularının çoğunda ilaçların büyük sayıda hastada yapılmış klinik deneme sonuçlarına eskiden beri değinilmektedir. Bu yaklaşım belki bazılarınca yadırganabilir. Ancak, çoğu deney hayvanlarındaki araştırmalara dayanan temel bilgiyle ilaca indikasyon "biçme" veya terapötik "çıkarsama” ile indikasyon bulma gibi geçen yüzyılın ortasına kadar başvurulan yaklaşımlar artık demode olmuştur. Batı tıbbında kanıta-dayalı ilaç ve tıp uygulaması ("evidence-based" medicine) giderek önem kazanmakta ve ilaçların indikasyonları o ilacı içeren ürünü ruhsatlandırırken ülkenin yetkili sağlık otoritesi tarafından, sözü edilen kanıtlara dayanılarak belirlenmekte ve böylece standartlaştırılmaktadır. Ancak resmi otorite tarafından onaylanmamış ve ilacın tedavi değerinin henüz tam olarak kanıtlanmadığı kısıtlı sayıda "etiket-dışı" ("offlabel") veya "onaylanmamış" indikasyonlara artık formülerlerde bile yer verilmektedir. Bu kanıtların önemli bir bölümü, söz konusu denemelerden ve bazen de birçok denemenin meta-analizinden çıkan bulgulardır. Bu denemelerin, içerdikleri kavram, yaklaşım ve kullanılan teknikler bakımından daha iyi anlaşılabilmesi için "Klinik Farmakolojinin Esasları ve Temel Düzenlemeler" adlı kitabımın Genişletilmiş 4. Baskısına (2008) bakılabilir. İndikasyonlar bakımından sağlam bir zemin bulmak için bu süreci bilimsel ve profesyonel bir enstitü marifetiyle yapan British National Formulary'den yararlanılmıştır. Bu kaynağın Türkçe baskısı Editörü olduğum ve 12 meslektaşımın katkılarıyla hazırladığımız TİK-6 Türkiye İlaçla Tedavi Kılavuzu 2011-2012 Formüleri adı ile 2011'de yayımlanmıştır.

Her Konu ile ilgili kaynaklar listesi yukarıdaki ağ sitesinde belirtildiği için, isteyen okuyucu bunlara internetten erişip daha etraflı bilgi sağlayabilir ve onlardan daha başka kaynaklara atlayabilir. Ancak kaynaklar listesi, esas olarak yer darlığı ve ulaşma kısıtlılıkları nedeniyle minimum düzeyde tutulmuştur. İnternetten erişilecek kaynaklar çoğu zaman İngilizce olduğu için, okuyucunun uygun anahtarı sözcük kullanmasına yardım etmek için Kitapta Türkçe terimlerin kullanılmasına ağırlık verilirken onların İngilizce karşılıkları da sık olarak belirtilmiştir. Ayrıca ilaçların olağan dozları, indikasyonları, yan tesirleri, onların kullanımına ilişkin uyarılar, ihtiyatlı kullanılması gereken haller, varsa çocuk ve bebek dozları ile yaşlılardaki ya da diğer özel durumlardaki doz ayarlanması, etkileşmeler, karaciğer ve böbrek bozukluklarında, gebelerde ve emzirenlerde ilaç kullanımı ve intravenöz eklentiler ile ilgili ayrıntılar için TİK-6'ya başvurulabilir. Oradaki indikasyonlar ve dozlarla ilgili bilgilerin Türkiyede onaylanmış olanlarla bazı ilaçlar için aynı olmadığı görülür; ancak bunların formülerde, genellikle, aslında olması gerektiği gibi olduğuna inanıyorum. Sözü edilen ayrıntılı bilgilerin bir tıbbi farmakoloji kitabında bulunması beklenmez. Kitapta ilaç müstahzarları (ilaç ürünleri)'nin bir kısmı her konunun sonunda örnek olarak verilmiştir; tam bir liste olarak algılanmamalıdır. Kitabın dizgisinin ve basımının kaliteli olması için özen gösteren Ertem Matbaasına, dizgicim İbrahim Yıkılmaz'a, bu kitabın baskı ve dağıtımını üstlenen Pelikan Tıp ve Teknik Kitapçılık sahibi Aziz Çelik'e teşekkür ederim.
Prof. Dr. S. Oğuz Kayaalp
15 Mayıs 2012