Şehname'nin Türk Kültür ve Edebiyatına Etkileri

Şehnâme, Firdevsî'nin (M. 934-1020) X. Yüzyıl'da kaleme aldığı, altmış bin beyitlik eserdir. Firdevsî, İran tarihiyle ilgili rivayetleri toplamış, bu eseri otuz yılda meydana getirmiş, "Bununla İran milletini yeniden dirilttim." diyerek eserinin değerini ifade etmiştir. Rivayete göre, Gazneli Mahmud, sarayında tarihî, efsanevî bir çok resimlerle, av ve savaş silahlarıyla süslenmiş mükemmel bir mekânı Firdevsî'ye tahsis etmiş, o da bunlardan esinlenerek, zümrüt kırlarda gezerek; çimler üzerinde ve serviler altında oturarak; suların çağıltısını, bülbüllerin ötüşünü dinleyerek bu destanı kaleme almıştır. Bu eserin yazılmasından sonra, Doğu edebiyatlarında Şehnâme yazma geleneği doğmuş, pek çok şair, Şehnâme kahramanları etrafında oluşturdukları eserlerle bu geleneğin yerleşmesini sağlamıştır. Övülen kişiler Şehnâme kahramanlarıyla karşılaştırılmış; anlamsal kurgular, yine onlara telmihlerde bulunularak oluşturulmuştur. Şehnâme'nin Divan edebiyatı üzerindeki etkisi bununla sınırlı kalmamış, bazı şairler, onu manzum veya mensur olarak dönemin Türkçesine aktarmışlardır. Değişik milletlere ait pek çok destan ve mitoloji nitelikli metin, dilimize özet olarak kazandırılmışken edebiyatımız üzerinde derin etkileri bulunan Şehnâme'nin tamamını içeren bir özeti yoktur. Sadece, ansiklopedilerde, edebiyat tarihlerinde, Halk ve Divan edebiyatıyla ilgili kaynaklarda, Şehnâme kahramanlarını tanıtıcı kısa bilgilere rastlanmaktadır. Şehnâme'deki olayların gelişimi hakkında genel bilgiler edinmek ihtiyacı duyanların ya da Şehnâme'nin içeriğini merak edenlerin, altmış bin beyitlik bu eserin tamamını okumasının güçlüğü farkedilmiş, elinizdeki çalışma ile bu ihtiyaç giderilmeye çalışılmış, olaylar belli bir kronoloji içerisinde özetlenerek çeşitli yönlerden incelenmek suretiyle okuyucunun istifadesine sunulmuştur.