Shakespeare Dünya Sahnesinde Bir Dahi

"Buradaki portrede gördüğün Shakespeare'in dış çizgileri. Sanatçı uğraşarak bu kadarını yapabilmiş Doğayla yarışmak zorunda kalmış. Ama eğer zekâsına özgü çizgileri bakırın üzerine bu çehrede verebilseydi, gerçekten büyük bir sanatçı olurdu! Ama bunu yapamadığından size öğüdüm, portreye değil de kitaba bakmamzdır dileğim." - Ben Johnson "... Onun zekasının yarattıklarını kaybetmek ne kadar kötüyse, gizlemek de o kadar yanlış olurdu. İşte bu nedenle onu okuyun, tekrar tekrar okuyun, eğer hoşunuza gitmezse bu, onu anlayamadığınızı gösteren acı bir işaret olacaktır." John Heminges ve Henry Condell Siz Onları Hiç Böyle Tanımadınız Bu kitapta, dünya kültüründe işgal ettiği yer itibariyle yalnız kendi çağına değil bütün zamanlara ait olan, İngiliz Yenidendoğuş Çağı'nın coşkulu dehalarından büyük dram şairi Shakespeare'in yaşamöyküsünü okuyacaksınız. 'Şair olunmaz, şair doğulur' gerçeğinin en üstün örneği olan bu büyük insanın ustalığının, sanatta çok yönlü karakterler yaratmakla sınırlı olmadığı, kendisinin de çok yönlü bir insan olduğu daha hayattayken fark edilmişti. Çeyrek yüzyılda otuz yedi piyes, iki öyküsel şiir ve bir sone dizisi yazan, kendi tiyatrosunda oynayan diğer yazarların piyesleri üzerinde düzeltmeler yaparken, aynı zamanda kendi piyeslerinin rejisörlüğünü de yapan, sahnede yaklaşık on beş yıl oyunculuk yaptığı gibi, onun dışında da bir sürü şeyle uğraşan Shakespeare hem bir faaliyet adamı, hem de üretken bir sanatçıydı. Onun her şeyi kavrayabilecek yeteneğe sahip zekâsı, olayları ve düşünceleri bütün zenginliğiyle kucaklayabiliyordu. Politika, ekonomi, üretim ve özel yaşamda, Shakespeare'in şu veya bu biçimde değinmediği herhangi bir hareket veya gündelik yaşamın herhangi bir olayı yoktur. Shakespeare'in ruhu, düşünceleri ve kalbi onun eserlerinde hayat bulur. O, bize en çok eserlerinde görünür. Shakespeare'in eserlerinde, insan tutkularının dinamizmiyle dolu yaşam tablosu, seyircinin ve okuyucunun önüne bütün canlılığıyla serilir. Onun piyesleri gerçeğin yansıması değil, gerçeğin kendisi olarak kabul edilir. Kahramanları, kitap sayfalarından ve sahneden fırlayarak gerçek yaşama girmişlerdir ve biz onları gerçekten yaşayan insanlar olarak düşünürüz. Shakespeare'in sanatı, yaşamın kendisi gibi zengin ve çok yönlüdür. Bilgisiyle yaratıcılığı el ele yürüyen Shakespeare'in büyüklüğü sadece bilgisinde değil, yaşamda kavradığı her şeyi sanatı aracılığıyla bütün insanlara aktarabilmesindedir. Shakespeare'i hiç böyle tanımadınız ÖNSÖZ Shakespeare hayattayken hiç kimse onun yaşamöyküsünü yazmak için çaba göstermemiştir. O dönemde böyle bir şeref; kültür, sanat, hele tiyatro alanında faaliyette bulunanlara değil, ancak krallara, bir de büyük Hıristiyan şehitlerine nasip olurdu. Bu nedenle Shakespeare, XVIII. yüzyılda bir klasik olarak kabul edildiğinde hayatı hakkında neredeyse hiçbir şey bilinmediği ortaya çıktı. Bununla birlikte arşivleri altüst edip araştırmaya başlayan, onun yaşadığı dönemin edebiyatını öğrenmeye kalkışan hayranları çıktı. Bu yolla çok fazla bilgi toplandı. Onlar Shakespeare'in yaşam ve çalışma tablosunun ortaya çıkmasını ve hakkında çok çeşitli ayrıntıların öğrenilmesini sağladılar. Shakespeare hakkında bildiklerimizin hepsini büyük dram yazarının yaşamındaki şartları yaklaşık iki yüz elli yıldır öğrenmeye çaba gösteren birkaç kuşak araştırmacıya borçluyuz. Onun eserleri de bu konuda yardımcı olur. Biz, yazarın kişiliğini aydınlatmaya elverdiği ölçüde eserlerine dikkat çektik. Ama bu kitap, yazarın sanatçı yönü hakkında yazılmış bir kitap değildir. Dram yazarının eserlerinin analiziyle ilgilenen okuyucuların edebi çalışmalara başvurmaları gerekir. Shakespeare'in yaşamöyküsünü çıkarırken gerçeklerin sağlam zemininde kalmaya çalıştım. Bu gerçekler, ailevi durumu, mülkiyet işleri, tiyatro ve edebi çalışma koşulları gibi onun yaşamına ait dış çizgileri belirler. Shakespeare'in yaşadığı çağa ait ulusal tarih ve İngiltere'nin kültür yaşamı hakkındaki bazı bilgiler de bunları tamamlar. Özel karakterdeki belgeler ne yazık ki günümüze ulaşmamıştır. Shakespeare'e ait ne bir günlük, ne bir mektup, ne de yakınlarının kaleme aldığı özel anılar bulunur. Bütün bunlara rağmen Shakespeare'in özel yaşamının bizden tamamen gizli olduğunu söylemek de mümkün değildir. Özel yaşamıyla ilgili bize ulaşan bazı münferit yansımalar bulunur. Yaşamının bu yönüne ilişkin bilinen her şey burada açıklanmıştır. Okur şimdi, Shakespeare'in yaşamı konusunda yeterince bilgi bulunduğuna inanacaktır. Ama açıklığa kavuşmayan bazı konular da bulunur. Bu tür durumlarda otorite sahibi bilim adamlarının ileri sürdüğü hipotezlerle yetinmek zorundayız. Ben, boşlukları tamamlamak için fantezilere başvurarak az veya çok romanlaştırılmış bir yaşamöyküsü yazan yazarlar örneğini izlemedim. Doğal olarak, benim de Shakespeare'in nasıl bir insan olduğu konusunda bir tasavvurum var, ama okuyucunun bilimin ortaya koyduğu gerçek olaylara ulaşmasını engelleyecek kadar fantezi yapma hakkını kendimde bulmuyorum. Shakespeare'in yaşamı konusunda Rusça yazılmış ayrıntılı en son kitap daha Birinci Dünya Savaşı'ndan önce çıkmıştı. O zamandan beri aydınlatılan yeni gerçekler oldu, eski veriler ise Yenidendoğuş Çağı'nın kültürü üzerine bilgilerin derinleşmesi sayesinde daha da öne çıktı. Eski ve yeni Shakespeare araştırmacılarının topladıkları bilgiler bu kitapta sunulmuştur. Onlara büyük minnet borçluyum. Aleksandr Abramoviç Anikst