Sınırsız Dünyanın Yeni Sınırı: Başörtüsü

Son otuz yıldır başörtüsü üzerinde yoğun bir tartışma var. Kamusal alan yasakları bu tartışmayı besleyen temel etkenlerin başında geliyor. Nazife Şişman, neden böyle yoğun bir tartışma yaşandığını analiz ettiği kitabındabaşörtüsü sadece başörtüsü değildir diyor ve şöyle bir tespit yapıyor: Modernleşme sürecimize içkin ezeli sorunlarımızı başörtüsü üzerinden tartışıyoruz.Türk ulusal kimliğinin bütün problemli alanlarını, küreselleşmenin beraberinde getirdiği kültür/kimlik çatışmalarını, din ve laiklik arasındaki ilişkiyi, demokratik vatandaşlığı, özgürlüğü, ABye girişi, sınıfsal çatışmaları, devlet kurumları arasındaki ilişkiyi, postmodern dönemin hayat tarzı farklılaşmalarını da bu vesileyle, örtü üzerinden tartışmış oluyoruz.

Fransada da pek çok kritik konu laffaire du foulard(başörtüsü meselesi) üzerinden gündeme geliyor. Irkçılık, yabancı düşmanlığı gibi Avrupanın eski hastalıkları, hep bu zeminde kendisini gösteriyor. Laiklik, cumhuriyetçi eşitlikçilik ve demokratik vatandaşlık geleneğinin nasıl muhafaza edileceği de; Müslüman ülkelerden göç edenlerin Fransız topraklarında doğmuş üçüncü kuşak çocuklarının varlığı ile ortaya çıkan çokkültürlülük baskısına nasıl mukavemet edileceği de, başörtüsü üzerinden tartışılıyor. Yani milli kimliklerin küreselleşme ve çokkültürlülük çağında karşılaştığı hemen bütün çelişkiler, bu özel olayda görünür oluyor.
Çünkü başörtüsü, kimliklerin belirlendiği, sınırların çizildiği satıhta bir anlam taşıyıcı. Adeta sınırsız dünyanın yeni sınırı. Müslüman kadınlar, örtüleriyle sınırsız özgürlüğün tecessüm ettiği bedene sınır çiziyorlar, seküler kamusallığın içinde dini bir alanın sınırını tahkim ediyorlar. Bazı sınırları çizerken başka bazı sınırları ihlal ediyorlar; laikliğin sınırlarını, seküler kamusallığın sınırlarını zorluyorlar.

Nazife Şişman, Türkiye için de Müslümanların yaşadığı Avrupa ülkeleri için de genel bir tespit yapıyor. Ama tespit genel olsa da çözümün yerel olması gerektiğinin altını çiziyor. Çünkü, diyor:
-Türkiyedeki türban sorunu, bir göçmen sorunu değildir. Başını örten kadınlar, ülkelerine dönmek üzere sadece belirli bir süre için gelmiş başka bir ülkenin vatandaşları değildir. Türkiyedeki türban sorunu, bir sömürge geçmiş sorunu da değildir. Fransada ya da İngilterede olduğu gibi başörtülü kadınlar, Türkiyenin eski sömürgelerinden gelmiş de değildirler.

-Türkiye laikliği ne Fransa gibi, ne de İngiltere gibi tecrübe etmiştir. Tarihimizdeki din-devlet ilişkisi, Avrupadaki kilise-devlet ilişkisi gibi değildir çünkü. Kısacası Türkiyenin tarihi, sosyal ve kültürel özellikleri söz konusu ülkelerden tamamen farklıdır. Bu nedenle, doğrudan tercüme çözümlerle düğüm atmayı bıraktığımızda, kendi siyasal, tarihi ve dini dinamiklerimiz çerçevesinde başörtüsü bir sorun olmaktan çıkacaktır.

Ve buradan umuda bir kapı aralıyor: Türkiyede başörtüsünün tartışıldığı vasatın gündelik siyasi kavga dilinin ve akademik körlüklerin ötesine geçmesi sağlanabilirse, sadece başörtüsü meselesinin çözümüne yönelik bir adım atmış olmayacağız, bunun yanı sıra çağdaş pek çok problemimizi de daha açık ve elverişli bir satıhta tartışıyor olacağız.