Trebenna: Tarihi, Arkeolojisi ve Doğası

Bu kitap, Bey Dağları Yüzey Araştırmalarının ilk etabı olan Trebenna antik kentine ilişkin toplu bir yayını oluşturmaktadır1. Kent çevresini içeren II. cilt ile birlikte ilk etabın yayını tamamlanmış olacaktır. Bu etabın alan sınırları, güneydeki Dipsiz, kuzeydeki Badırık Tepe, doğuda Hurma ile batıda Belen arasında kalan, Sivridağ odaklı bölgedir.
Aşağıdaki Araştırma Tarihi bölümünde ayrıntılı olarak anlatıldığı gibi, Trebenna antik kenti kalıntılarının neredeyse tamamı bugüne dek yayınlanmamıştır. Hem kent hem de nekropollerle ilgili çok sayı ve türdeki kalıntılar yanında tarihsel ve doğal veriler de bu ciltte ele alınmıştır.
Çalışmalar boyunca öncelikle kentin detaylı bir haritası çıkarılmış, tüm kalıntıların çizimleri yapılmış ve fotoğraflanmıştır. Kentteki önemli yapı ya da kalıntıların tümü malzemesiyle birlikte burada değerlendirilmiştir. Ancak verilerin tamamı bu kitaba konulamamıştır. Örneğin lahitler ya da kaya mezarları gibi konularda örnekleme yöntemiyle en nitelikli, temsilci örnekler seçilmiş ve bunların fotoğraf ve/veya çizimleri kitaba konulabilmiştir.

Trebenna ile ilgili veriler Giriş, Araştırma Tarihi ve Kaynakça'yı içeren bölümler dışında; Tarih, Topografya, Roma Dönemi Kalıntıları, Sikkeler, Bizans Dönemi Kalıntıları ve Biyoloji olmak üzere 6 ana bölümde ele alınmıştır. Bu ana bölümler kendi içinde alt başlıklara bölümlenmiş ve tüm konular ele alınmaya çalışılmıştır. Konularla ilgili değerlendirmeler her bölümün başında, kendi içinde yapılmıştır.
Değerlendirme yöntemi olarak da, yazarlar hem arazide hem de ofis çalışmalarında çoğunlukla birlikte düşünmüş ve bir iş bölümü içerisinde çalışmışlardır. Çok yazarlı çalışmalarda normal olduğu üzere, bazı konularda farklı görüşler söz konusu olmuştur. Bunlardan bir kısmında uzun tartışmalar sonucu ortak bir görüşte birleşilmiş, bazılarında ise görüş ayrılıkları kendini korumuştur. Örneğin, Akropol üzerindeki kaya tabanları ile eteğindeki kaya yapılarının tarihlemesi konusunda farklı düşünceler ortaya çıkmış, farklı görüşler Ek: Akropol Yerleşiminin Tarihleme Sorunları Üzerine Tartışma bölümünde okuyucuya sunulmuştur.
Tarih bölümünde, sadece kent Trebenna'da değil çevresinde bulunan ve bilinen veriler de birlikte değerlendirilmiştir. Zaten, tarih yazımında genel bir kural olarak, bir yerleşimin tarihini çevresinden soyutlamak doğru ve olanaklı değildir. Bu bölümde, Bülent İplikçioğlu ve Vedat Çelgin'in izinleriyle yeni bulunan ancak kendileri tarafından henüz detaylı olarak yayınlanmamış olan yazıtlardaki bilgiler de değerlendirilmiştir. Daha önce yayınlanmış olan yazıtların ise tamamı katalog olarak burada sunulmuştur.
Roma Dönemi Kalıntıları bölümünde, önce tarihsel veriler incelenmiş; topoğrafık veriler, yol ağı özetiyle birlikte ele alınmış; arkasından kent ve kentte bulunan yapılar ya da yapı grupları tek tek incelenmiştir. Her yapının tanıtımı ve değerlendirilmesi aynı yerde verilmiştir. Nekropoller ve Mezarlar alt bölümünde, önce genel olarak 4 asal nekropol değerlendirilmiş sonra da mezarlar tipolojik açıdan anıt mezarlar, kaya mezarları, lahitler ve ostothekler olarak ele alınmıştır. Bu bölüm, nekropoller için genel bir değerlendirmeyle sonlanmıştır.
Bizans Dönemi Kalıntıları bölümü, kentteki tüm Bizans kalıntılarını ele almaktadır. Bizans kalıntıları Kastron, Bastion, Bizans Dönemi Seramik Bulguları ve Değerlendirme alt bölümlerinde tüm detayları içermektedir. Bu bölüm, Trebenna'daki Bizans varlığına ilişkin genel bir değerlendirmeyle sonlanmaktadır.
Biyoloji bölümü flora, fauna ve mikoloji verilerinin özetle sunulması ve değerlendirilmesinden oluşmaktadır. Bu bölümde, doğal varlıkların envanterlenmesi ve bilinmesi amacıyla kent ve çevresinde bulunan biyolojik veriler sunulmuştur. Mikoloji Bölümünde de kalıntılara zarar veren mikrokolonial bakteriler incelenmiştir. Bu veriler, Bey Dağlan'nın araştırma alanında genel olarak rastlanan doğa varlıklarıdır, isimleri Latince ve Türkçe olarak verilmiştir.