Türk Kafkas İslam Ordusu_{ve Ermeniler -1918-}

Birinci Dünya Savaşı, İttihat ve Terakki Partisi iktidarında, çökmeye başlamış olan Osmanlı Devleti'nin yerine yeni bir Osmanlı Devleti yada Enver Paşa ve kadrolarının deyimiyle Turan İmparatorluğu kurmak isteyenlerin dramına sahne oldu. Yaşanan bu acıların kahramanları, bu dramın fedakâr çilekeşleri adsız erinden komutanına kadar; Cihan Devleti Osmanlı'nın çöküşünü durdurmak isteyen ve büyük ideallerle donatılmış vatanseverlerdi. Tarihte birkaç defa cihan devleti kurmuş olan adil ve kahraman bir milletin çocukları, milletin hafızasını tazeleyerek, yeni bir cihan devleti inşa etmek için yola çıkmışlardı.

Birinci Dünya Savaşı başlayınca Osmanlı Devleti batılı emperyalist güçlere karşı başta Çanakkale olmak üzere Doğu Cephesi, Kut, Bağdat, Yemen, Hicaz ve Filistin bölgelerinde büyük çapta askeri başarılar elde etti. Osmanlı Orduları Kafkaslarda da aynı askeri başarıyı elde etti. Türk Kafkas İslam Ordusu'nun Azerbaycan ve Dağıstan'daki askeri harekatı, büyük Turan Devleti'nin kurulması için umutların yeşerdiği bir dönemde, ancak yeterince hazırlık yapılmadan ve çok ağır şartlar altında gerçekleştirildi.

Türk Kafkas İslam Ordusu 1. Dünya Savaşı'nın son dönemlerinde, 1918 yılında Kuzey Azerbaycan'a girerek bugünkü Azerbaycan ve Dağıstan devletlerinin temellerinin atılmasını sağladı. Bu iki devletten Dağıstan bugün, Rusya Federasyonu'na bağlı çok geniş bir özerklik hakkı olan bir federe devlettir. Azerbaycan ise bütün dünyada hür ve bağımsız bir devlet olarak kabul edilmektedir. Azerbaycan ve Dağıstan'ın bugünkü durumda olmalarının temeli Türk Kafkas İslam Ordusu tarafından atılmıştır.