Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu'nun Yapısı ve İdare Üzerindeki Ayrımcılık Denetimi

Uluslararası belgelerde, anayasalarda ve yasalarda “insan haklarına”, “eşitlik ilkesine” ve “ayrımcılık yasağına” yer verilmesi bu kavramların gerçekleştirilmesi için yeterli olmamaktadır. Söz konusu kavramların tam anlamıyla gerçekleştirilebilmesi için ulusal ve uluslararası koruma mekanizmalarının varlığı gerekmektedir. Uluslararası koruma mekanizmaları Birleşmiş Milletler'in ve diğer uluslararası örgütlerin bünyelerinde kurulan denetim sistemleriyle sağlanmaktadır. Ulusal koruma mekanizması görevi ise yargı organları eliyle yerine getirilmektedir. Ancak zaman içerisinde insan haklarının ve eşitlik ilkesinin korunması bakımından yargı organlarının yetersiz kaldığı görülmüş bu korumanının uzmanlaşmış kurumlar eliyle yapılması fikri ortaya çıkmıştır. Bu fikir ülkelerin ulusal insan hakları kurumları ve eşitlik kurumları kurmalarıyla neticelenmiştir. Ülkemizde bu ihtiyacın giderilmesi amacıyla 2012 yılında TİHK kurulmuş; 2016 yılında TİHK kapatılmış yerine TİHEK adında bir başka kurum kurulmuştur.

2016 yılında kurulan TİHEK, hem özel hukuk kişilerinin hem de kamu kurum ve kurumlarının iş, işlem ve eylemlerinin insan haklarına uygunluğunun yanında eşitlik ilkesi ve ayrımcılık yasağına uygun olup olmadığını denetlemektedir. Kurumun idarenin işlem ve eylemlerini ayrımcılık yasağı ve eşitlik ilkesine uygunluk bakımından denetleme yetkisini idarenin yargı dışı denetim yolu olarak nitelendirmek mümkündür.

İdarenin işlem ve eylemlerini eşitlik ilkesi ve ayrımcılık yasağı bakımından denetime tabi tutan TİHEK, idarenin işlem ve eylemlerinde eşitlik ilkesini ve ayrımcılık yasağını ihlal eden bir durumun varlığını tespit ederse ihlal kararı vermekte ve bu kararının yanı sıra ihlalin faili olan idareye idari para cezası uygulayabilmektedir.