Unutulan Yıllar

Niya­zi Ber­kes, 1940'lı yıl­lar­da Tür­ki­ye'de kay­na­tı­lan “ca­dı ka­za­nı” sı­ra­sın­da ırk­çı-tu­ran­cı sal­dı­rı­la­ra he­def ol­muş, Be­hi­ce Bo­ran ve Per­tev Na­ili Bo­ra­tav ile bir­lik­te An­ka­ra Üni­ver­si­te­si'nde yü­rü­tü­len tas­fi­ye so­nu­cun­da kür­sü­sü elin­den alın­mış bi­lim adam­la­rı­mız­dan bi­ri­dir. Da­ha son­ra Ka­na­da'ya gi­de­rek aka­de­mik ha­ya­tını McGill Üni­ver­si­te­si'nde sür­dü­ren Ber­kes, Unu­tu­lan Yıl­lar adı­nı ver­di­ği anı­la­rın­da ya­şa­dığı olay­la­rı ço­cuk­luk yıl­la­rın­dan baş­la­ya­rak di­le ge­ti­ri­yor. Bu­nu ya­par­ken, dö­ne­min top­lum­sal ve si­ya­sal pa­no­ra­ma­sı­nı da çi­zen Ber­kes, bir top­lum­bi­lim­ci ola­rak yo­rum­lar­da bu­lu­nup; çiz­di­ği tab­lo­nun içi­ne o yıl­la­rın si­ya­set­çi­le­ri­ni, bü­rok­rat­la­rı­nı, ga­ze­te­ci, şa­ir ve ya­zar­la­rını da yer­leşti­ ri­yor. Mil­lî Şef'ten Men­de­res'e, Ha­san-Ali Yü­cel'den Re­şat Şem­set­tin Si­rer'e, Ni­hal At­sız'dan Pe­ya­mi Sa­fa'ya, Ze­ke­ri­ya Ser­tel'e, Şev­ket Aziz Kan­su'dan Su­ut Ke­mal Yet­kin'e ka­dar ni­ce port­re­nin ye­ral­dığı Unu­ tu­lan Yıl­lar'da, İkin­ci Dün­ya Sa­va­şı'nın at­mos­fe­ri için­de bas­tırıl­mak is­te­nen de­mok­ra­si ve in­san hak­la­rı mü­ca­de­le­si­ni, Mil­lî Şef dö­ne­mi­nin to­ta­li­ter yön­tem­le­ri­ni, fa­şist eği­lim­le­rin, ırk­çı-tu­ran­cı akım­la­rın kol gez­di­ği çev­re­le­ri, tek par­ti re­ji­mi­nin kuk­la­laşmış bü­rok­rat ve si­ya­set­çi­ le­ri­nin ya­nısı­ra az da ol­sa ayak­ta ka­la­bi­len na­mus­lu ve de­mok­rat bi­lim adam­la­rı­nın ve ya­zar­la­rın öy­kü­sü­nü bu­la­cak­sınız. Ka­na­da'da Ber­kes'in öğ­ren­ci­li­ği­ni ya­pan Ru­şen Se­zer'in ya­yı­na ha­zır­la­dı­ğı Unu­tu­lan Yıl­lar, bu­gün hâ­lâ tek­rar­la­nan ben­ze­ri komp­lo­lar so­nu­cun­da ül­ke­sin­de­ki üni­ver­si­te ve dü­şün­ce dün­ya­sın­dan uzak­laş­tı­rı­lan bir bi­lim ada­mının Tür­ki­ye'de de­mok­ra­si­nin önü­ne en­gel­ler çıkar­ma­ya ça­lışan bir zih­ni­ye­te ya­nıtıdır.