Memalik-i Osmaniyye'yi Keşfe Çıkan Oryantalistler

Sultan II. Abdülhamid ve Vahîdüddînin yâverlerinden Mirlivâ Ahmed Hamdi Paşa (1871-1935)nın, Yemende görevledirildiği 1911 yılında tuttuğu notlar arasına eklediği isim listesinden hareketle hazırlanan elinizdeki kitap, İstanbuldan Balkanlara, Musuldan Endonezyaya, Şamdan Sûdana, Mısırdan Yemene kadar Osmanlılara bağlı ada, ülke ve şehirleri kapsayan; kimisinde siyâsî, kimisinde dînî, kimisinde ise ilmî yönün ağır bastığı keşif gezilerini gerçekleştiren 45 oryantalistin hayat, faaliyet ve eserlerine genel bir bakış sunmaktadır. Haklarında bilgi verilen bu şarkiyatçıları, XIX. yüzyılın ilk ya da ikinci yarısında yaşamış bilim adamları arasında yer almaları nedeniyle, Oryantalizmin geçirdiği safhalar içerisinde kolonyalizme yönelik hazırlıkları kapsayan II. döneme yerleştirmek mümkündür.

Geçmişte British Museum (1753) ve The Royal Geographical Society (1830) başta olmak üzere Avrupanın önde gelen müzeleri ile arkeoloji, coğrafya ve şarkiyat cemiyetlerinin organize ettiği, inkırâz halindeki Osmanlı toprakları (memâlik-i Osmâniyye) üzerinde gerçekleştirilen ve hükmetmeye hazırlık mahiyetindeki tanıma operasyonları olarak değerlendirilmesi gereken kazı ve gezileri, yayınlanan yazı ve notları konu edinen kitap, keşif turlarıyla başlayıp küresel istilâ hareketine dönüşen bir süreçte, Oryantalizm yoluyla Emperyalizme sağlanan bilgi akışının nitelik ve niceliğini gözler önüne sermektedir.