Özel Hukukta Zaman Aşımı

Zaman, Vindscheidin deyişiyle -etkisinden kimsenin kaçamayacağı bir kuvvettir. -
Zamanın biri hakkı düşüren; diğeri ise, hakkı engelleyen iki etkisi vardır:
Hakkı düşüren etkisinde belli bir sürenin geçmesiyle hak kesin olarak ortadan kalkar ve bu husus resen gözetilir. Buna karşılık, zamanın hakkı engelleyen etkisinde -zamanaşımında-; hak düşmez, bunu ileri sürme hakkı borçlunun ileri süreceği bir defi ile engellenir.
Zamanaşımı, kazandırıcı veya düşürücü olmak üzere iki şekilde olabilir:
Kazandırıcı zamanaşımında, kanunda belirtilen sürenin ve şartların geçmesi ile başkasına ait taşınır veya taşınmaz malın kazanılması, düşürücü zamanaşımında ise; bir hakkın zamanaşımı süresi içinde istenmemesi ile hakkın felce uğraması, borçlunun borcu ödemekten imtina hakkına sahip olması söz konusudur.
Zamanın geçmesi ile kanıtların kaybolması, tanıkların gördüklerini, unutmaları olasıdır. Bu bakımdan; yargı yoluyla hak aramada bir zaman sınırı konulmuştur ki, bu sınırlamanın konulmasında sosyal ve kamusal yarar bulunmaktadır.
Ceza Hukukunda zamanaşımı ise; belli bir sürenin geçmesi ile davanın veya cezanın düşmesi şeklide -dava veya ceza zamanaşımı- olabilir.
Uygulamada uyuşmazlıklarda çok önemli bir yer tutan ve bazen tereddüt uyandıran zamanaşımı -ve hak düşürücü süre - çözülmeden esasa girilemez.
Kitabımızda zamanaşımını -bu arada kısmen de hak düşürücü süreleri- Borçlar ve Ticaret Kanunu Tasarıları ve bu tasarıların gerekçelerini de gözeterek incelemeye çalıştık. Çalışmamızın konu ile ilgilenenlere yararlı olmasını dileriz.